کاوشی پیرامون بهشت و دوزخ

گفتار دوم: راه بهشت دشوار است

بهشت جایگاه بسیار والایی است و بی‌گمان صعود به بلندای آن، به سعی و تلاش فراوان نیاز دارد. رسیدن به بهشت، از راه مبارزه با هوای نفس تحقّق می‌یابد و این کار به اراده‌ای آهنین و تصمیمی استوار نیازمند است. در حدیثی از بخاری و مسلم از ابوهریرهسروایت شده‌ است که‌ رسول الله صفرمود:

«حُجِبَتْ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ وَحُجِبَتْ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ» [۲۱۵].

‏«‏دوزخ با لذایذ و شهوات و بهشت با ناملایمات احاطه شده است‏»‏.

در سنن نسائی، ابوداود و ترمذی از ابوهریرهسروایت شده‌ است که‌ رسول اللهصفرمود:

«لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الْجَنَّةَ قَالَ: يَا جِبْرِيلُ اذْهَبْ فَانْظُرْ إِلَيْهَا. فَذَهَبَ فَنَظَرَ إِلَيْهَا ثُمَّ جَاءَ فَقَالَ: أَيْ رَبِّ وَعِزَّتِكَ لَا يَسْمَعُ بِهَا أَحَدٌ إِلَّا دَخَلَهَا. ثُمَّ حَفَّهَا بِالْمَكَارِهِ ثُمَّ قَالَ: يَا جِبْرِيلُ اذْهَبْ فَانْظُرْ إِلَيْهَا. فَذَهَبَ فَنَظَرَ إِلَيْهَا ثُمَّ جَاءَ فَقَالَ: أَيْ رَبِّ وَعِزَّتِكَ لَقَدْ خَشِيتُ أَنْ لَا يَدْخُلَهَا أَحَدٌ» [۲۱۶]

‏«‏هنگامی که الله متعال بهشت را آفرید، به جبرئیل÷فرمود: برو و آن‌را نگاه کن. جبرئیل÷رفت و نگاه کرد. سپس آمد و گفت: پروردگارا! سوگند به جلال و شکوه تو، هرکس درباره‌ی این نعمت‌ها بشنود، وارد آن می‌شود. سپس الله متعال دستور فرمود که بهشت با ناملایمات احاطه شود و به جبرئیل÷امر کرد: برو و به بهشت نگاه کن. جبرئیل÷رفت و نگاه کرد. سپس برگشت و گفت: پروردگارا! سوگند به جلال و شکوه تو، بیم آن دارم که کسی وارد بهشت نشود‏»‏.

امام نووی در شرح مسلم، پیرامون حدیث نخست می‌گوید: این تمثیل بسیار زیبا نشان‌گر فصاحت و جامعیت کلام رسول الله صاست. معنی و مفهوم آن، این است که انسان تا کارهای دشوار و ناملایم در این دنیا انجام ندهد، به بهشت نمی‌رسد و تا لذّت‌ها را فدا نکند، از دوزخ نجات نمی‌یابد. آری، دوزخ در لذّات و بهشت در ناملایمات پوشانده شده‌اند. هرکس از این پرده‌ها و موانع عبور کند، به محبوب می‌رسد. برداشتن موانع راه بهشت، یعنی روبرو شدن با مشکلات و برداشتن موانع دوزخ یعنی رسیدن به لذت‌ها.

ناملایمات و مشکلات عبارتند از: کوشش در عبادت و پایداری بر آن، صبر در برابر سختی‌های راه عبادت، فرو بردن خشم، عفو و گذشت، بردباری، صدقه، نیکی در حقّ کسی که نسبت به شما بدی کرده‌ است و صبر در برابر لذت‌ها و امثال آن. [۲۱۷]

[۲۱۵] جامع الاصول (۱۰/۵۲۱) شماره‌ (۸۰۶۹) [۲۱۶] قبلی (۱۰/۵۲۰) شماره‌ (۸۰۶۸) [۲۱۷] شرح نووی بر مسلم (۱۷/۱۶۵)