ابوبکر صدیق رضی الله عنه بر ترین صحابی و مستحق ترین فرد به خلافت

برترین فرد در میان امت اسلام پس از پیامبرص، ابوبکر است

خداوند بعضی از پیامبران را بر بعضی دیگر برتری داده، و فرستادگان خود را بر دیگران برتری داده‌است. و پیامبران أولوالعزم از سایر پیامبران برترند. همچنین خداوند پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار را بر دیگر مسلمانان برتری داده‌است. همه‌شان اولیاء و دوستان خدا هستند و همه‌شان در بهشت‌اند. و خداوند برخی را بر برخی درجاتی بالاتر برده است.

اصل و اساس برتری‌ها و فضیلت‌ها عبارتند از: علم، دین، شجاعت و سخاوت و مروت. هر یک از پیامبران و صحابه و دیگر افراد که برتر از دیگری هستند، همانا او عالم‌تر است؛ یعنی در میان فضائل و برتری‌ها علم در رأس همه قرار دارد. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿قُلۡ هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ﴾[الزمر: ٩].

«بگو: آیا کسانى که مى‏دانند با کسانى که نمى‏دانند یکسانند؟!».

احادیث صحیح همراه با دلائل و قرائن متعدد و زیاد برای کسانی که از آن‌ها مطلع باشند، موجب علم ضروری می‌شود به اینکه ابوبکر محبوب‌ترین صحابه در نزد پیامبرصبود و در نزد پیامبرصاز عمر و عثمان و علی و دیگران، برتر بود. هر کس به سنت و احوال رسول اللهصآگاه‌تر باشد، این را بهتر می‌داند. و تنها کسانی در آن شک و تردید دارند که احادیث صحیح را از احادیث ضعیف باز نشناسند. یکی از این احادیث صحیح، حدیثی است که بخاری و مسلم از ابن عمربروایت کرده‌اند که او گوید: «ما در حالی که رسول اللهصدر قید حیات بود، می‌گفتیم: برترین فرد از میان امت پیامبرصبعد از او، ابوبکر، پس از او عمر و سپس عثمان است» [۱۶٧]. و ترمذی و دیگران به طور مرفوع از علیس روایت کرده‌اند که او از پیامبرصروایت نموده که آن حضرت فرمودند: «هَذَانِ سَيِّدَا كُهُولِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ لاَ تُخْبِرْهُمَا يَا عَلِىُّ» [۱۶۸]. «این دو نفر (ابوبکر و عمر) سروران کهنسال بهشتی از اول تا آخر هستند [۱۶٩]. ای علی، این خبر را به آنان مده». و در صحاح آمده: هنگامی که جنازه عمرس به خاک سپرده شد، علی بن ابی طالب آمد و صف‌های مردم را شکافت و جلو رفت، سپس گفت: همانا من آرزومندم که خداوند تو را همراه دو رفیقت قرار دهد، زیرا من زیاد از پیامبرصشنیدم که می‌فرمود: «دخلت أنا وأبوبکر وعمر، وذهبت أنا وأبوبکر وعمر» [۱٧۰]. «من و ابوبکر و عمر داخل شدیم، و من و ابوبکر و عمر رفتیم».

این حدیث نشان دهنده ملازمت و همراهی همیشگی ابوبکر و عمر با پیامبرصدر دخول و خروج و رفت و آمد اوست. به همین خاطر هنگامی که هارون الرشید به امام مالک گفت که ای ابوعبدالله درباره منزلت ابوبکر و عمر در نزد پیامبر به من خبر بده، امام مالک به او گفت: منزلت آن دو در نزد پیامبرصدر زمان حیات او همانند منزلتشان در نزد پیامبرصبعد از وفاتش است. هارون الرشید گفت: مرا شفا دادی ای مالک، مرا شفا دادی ای مالک.

از امیر المؤمنین، علی بن ابی طالبس به تواتر ثابت شده که وی گفته است: «بهترین فردِ این امت بعد از پیامبر، ابوبکر و پس از او عمر است». این گفته از طرق زیادی از علی روایت شده تا جایی که گفته شده این طرق به هشتاد طریق می‌رسد. و بخاری در صحیح خود این گفته را از علیس از طریق همدانی‌ها که علی خیلی دوستشان داشته، روایت کرده است. علی آن قدر (قبیله) همدانی‌ها را دوست داشته که درباره‌شان می‌گفت:

لو کنت بواباً علی باب جنة
لقلت لهمدان ادخلی بسلام

«اگر من دربان بهشت می‌بودم، به همدان می‌گفتم که با اطمینان خاطر و بدون هیچ گونه خوف و هراسی به بهشت درآ».

بخاری این گفته علی را از طریق سفیان ثوری -که همدانی است- از منذر -که او هم همدانی است- از محمد بن حنفیه روایت کرده که او گفت: «به پدرم گفتم چه کسی بعد از رسول اللهصاز همه بهتر است؟ علی گفت: ابوبکر. محمد بن حنفیه گفت: گفتم سپس چه کسی؟ گفت: سپس عمر» [۱٧۱]. علی این را به پسرش گفته و او کسی نیست که روا باشد علی، این گفته را از روی تقیه به او گفته باشد. و محمد این گفته را فقط از پدرش روایت نموده و در حالی که بر روی منبر بود، آن را از پدرش نقل کرد. و از او هم روایت شده که آن را از پیامبرصشنیده است. و هیچ شکی نیست که علی این را از روی علم گفته است. و این چیزی است که در شأن علیس می‌باشد، زیرا او از همه صحابه بیشتر حق ابوبکر و عمر و منزلتشان در اسلام و تأثیر خوبشان را در دین شناخته است تا جایی که آرزو می‌کرد که با عملی مثل عمل عمرس خدا را ملاقات کند. و علی دو تا از پسرانش را ابوبکر و عمر نام نهاده است.

علیس می‌گفت: هر کس مرا بر ابوبکر و عمر برتری دهد، حد شخص افترا زننده را بر وی اجرا می‌کنم [۱٧۲]. این گفته از باب تواضع نیست، چون متواضع نمی‌تواند اقدام به مجازات کسی کند که او را بر دیگری برتری داده، و نمی‌تواند او را افترازننده بنامد.

از ابن عباس هم به تواتر ثابت شده که او ابوبکر و عمر را بر علی برتری می‌داد.

ابن بطه با اسناد خود روایت کرده و گوید: «از لیث بن ابوسلیم شنیدم که می‌گفت: شیعیانِ نخستین را دیدم، آنان هیچ کسی را بر ابوبکر و عمر برتری نمی‌دادند. شریک بن ابونمر در جواب کسی که به او گفت: کدام یک از این دو برتر است ابوبکر یا علی؟ گفت: ابوبکر. شخص سؤال کننده به او گفت: این را می‌گویی در حالی که شیعه هم هستی؟ شریک بن ابونمر گفت: بله، همانا شیعه کسی است که چنین بگوید. به خدا قسم، علی این چوب‌ها را بلند کرده و گفت: آگاه باشید همانا بهترین فرد این امت بعد از پیامبرص، ابوبکر و عمر است. پس آیا ما گفته‌اش را رد کنیم؟ آیا او را تکذیب کنیم؟ به خدا قسم، او دروغگو نبود. قاضی عبدالجبار این را ذکر کرده و آن را به کتاب ابوالقاسم بلخی نسبت داده است [۱٧۳].

شیخ الاسلام ابن تیمیه/بعد از اینکه آیه: ﴿لَا تَحۡزَنۡ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَنَا﴾[التوبة: ۴۰]. «غم مخور، خدا با ماست!».

را ذکر کرد، گفت: این آیه هیچ دلیلی نیست بر اینکه علی یا عثمان یا عمر و یا دیگران برتر از ابوبکر هستند، زیرا آنان در این موقع همراه پیامبرصنبودند. و اگر همراه او می‌بودند، معلوم نمی‌بود حالشان بهتر از حال ابوبکر صدیق باشد، بلکه آنچه از حال آنان و حال ابوبکر معروف است، این است که در هنگام خطرات و حوادث ترسناک، یقین و صبر ابوبکر از همه‌شان کامل‌تر بود. و هنگام وجود اسباب شک و تردید، یقین و اطمینان و آرامش ابوبکر از همه‌شان بیشتر بود. و هرگاه پیامبرصرنجیده می‌شد، ابوبکر از همه صحابه بیشتر به دنبال خشنود کردن او می‌بود و دورترین صحابه از آزار پیامبرصبود. این چیزی است که برای هر کس که احوال و اوضاع صحابه را در زمان پیامبرصو بعد از وفاتش بررسی کند، معلوم و روشن است [۱٧۴].

[۱۶٧] بخاری: ک ۶۲، ب ۵: «کنا نخیر بین الناس ...» بخاری: ک ۶۲، ب ۴: «کنا لا نعدل بأبي بکر أحدا». [۱۶۸] سنن ترمذی: ۴/۳۱۰. [۱۶٩] به اعتبار آنچه که در دنیا بودند و إلا در بهشت، پیری نیست. (طیبی این را گفته است). [۱٧۰] صحیح بخاری: ک ۶۲، ب ۵؛ ک ۶۲، ب ٧؛ و صحیح مسلم، شماره ۳۳۸٩. «خیثمه» که یکی از راویان این حدیث است، در طبقه صحابه قرار دارد. ترمذی گوید: این حدیث از این طریق، غریب است. این حدیث از علیسغیر از این طریق، روایت شده است. و خیثمه و ابن شاهین آن را از طریق حارث از علی روایت کرده‌اند. و ابن ابوعاصم آن را از طریق خطاب یا ابوخطاب روایت کرده است. [کنزالعمال: ۱۳/۵ و ۶]. [۱٧۱] صحیح بخاری: ک ۶۲، ب ۵. در این روایت آمده که پس از گفته «سپس عمر»، این عبارت آمده است: «و ترسیدم از اینکه بگوید عثمان. گفتم: سپس تو از همه بهتری؟ علی گفت: من کسی نیستم جز فردی از مسلمانان». همچنین ابن عساکر آن را از علی روایت کرده و می‌گوید: آنچه به خاطر سپرده شده این است که این روایت، موقوف است. [کنز العمال: ۱۱/۲۶۸۴ و ۱۳/٩۳۶۱۳٩]. [۱٧۲] نگاه کنید به: مناقب العشرة، ۱/۴۰۱؛ فضائل الصحابة: ۱/۸۳، شماره ۴٩. [۱٧۳] ابومنصور بغدادی اجماع اهل سنت را نقل کرده مبنی بر اینکه برترین انسان بعد از رسول اللهصابوبکر، سپس عمر، سپس عثمان، سپس علی، سپس سایر عشره مبشره، سپس بقیه اهل بیعت رضوان، و سپس بقیه صحابه، می‌باشد. [تاریخ الخلفاء: اثر سیوطی ، ص ۴۴]. [۱٧۴] منهاج السنة: ۲/۱۸۲؛ ۳/۱۶۱، ۱۶۲، ۱۶۵ و ۲۴۶؛ ۴/۶۳، ۱۰۲، ۱۳٧، ۱۳۸، ۱۴۰، ۲۰۲، ۲۴۶، ۲۶۱، ۲٧۶ و ۲٩٧. و نگاه کنید به: مجموع الفتاوی: ۱/۲۲۴؛ ۴/۴۲۱-۴۲۶.