وجه اول: خبر به وقوع خلافت ابوبکر به گونهای که پیامبر آن را مورد ستایش و تمجید قرار داده و بدان راضی بوده است
۱- پیامبرصدر حدیث صحیحی میفرمایند: «رأیت کأني أنزع على قلیب فأخذها ابن أبي قحافة فَنَزَعَ ذَنُوبًا أَوْ ذَنُوبَيْنِ، وَفِى نَزْعِهِ ضَعْفٌ، فَغَفَرَ اللَّهُ لَهُ، ثُمَّ أَخَذَهَا ابْنُ الْخَطَّابِ مِنْ يَدِ أَبِى بَكْرٍ فَاسْتَحَالَتْ فِى يَدِهِ غَرْبًا، فَلَمْ أَرَ عَبْقَرِيًّا مِنَ النَّاسِ يَفْرِى فَرْيَهُ، حَتَّى ضَرَبَ النَّاسُ بِعَطَنٍ» [۲۰۴]. «(در خواب) دیدم که گویی از چاهی آب میکشیدم، که پسر ابوقحافه (ابوبکر) آن (دلو) را از من گرفت و یک دلو یا دو دلو پر از آب، از آن چاه، آب کشید. در آب کشیدنش از چاه، یک نوع ضعف بود [۲۰۵]. سپس پسر خطاب (عمر) آن (دلو) را گرفت. پس آن دلو به دلو بزرگی تغییر یافت. هیچ یک از انسانهای بزرگ را ندیدم که دلو بزرگی همانند دلو عمر داشته باشد و با آن از چاه آب بکشد تا جایی که همه مردم از آن سیراب گشتند». پیامبرصدر این حدیث به اموری خبر داده که مستلزم شایستگی و خوبی حاکمان است و این امور هم در زمان خلافت ابوبکر و عمر، روی داد [۲۰۶].
۲- در سنن ابوداود و دیگران از طریق حدیث اشعث، از حسن و او هم از ابوبکره روایت شده که پیامبرصفرمودند: «مَنْ رَأَى مِنْكُمْ رُؤْيَا. فَقَالَ رَجُلٌ أَنَا رَأَيْتُ كَأَنَّ مِيزَانًا نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ فَوُزِنْتَ أَنْتَ وَأَبُو بَكْرٍ فَرُجِحْتَ أَنْتَ بِأَبِى بَكْرٍ وَوُزِنَ عُمَرُ وَأَبُو بَكْرٍ فَرُجِحَ أَبُو بَكْرٍ وَوُزِنَ عُمَرُ وَعُثْمَانُ فَرُجِحَ عُمَرُ ثُمَّ رُفِعَ الْمِيزَانُ فَرَأَيْنَا الْكَرَاهِيَةَ فِى وَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ ج» [۲۰٧]. «کدام یک از شما خوابی دیده است؟ مردی گفت: من در خواب دیدم مثل اینکه ترازویی از آسمان فرو فرستاده شد و تو و ابوبکر وزن شدید که تو بر ابوبکر برتری یافتی. سپس ابوبکر و عمر وزن شدند و ابوبکر برتری یافت. سپس عمر و عثمان وزن شدند و عمر برتری یافت. سپس ترازو برداشته شد. (ابوبکره گوید): من ناخوشی را در چهره پیامبرصمشاهده کردم». همچنین ابوداود این حدیث را از طریق حدیث حماد بن سلمه، از علی بن زید بن جدعان، از عبدالرحمن بن ابی بکره و او هم از پدرش همانند آن را روایت کرده و مشاهده کراهیت و ناخوشی در چهره پیامبرصرا ذکر نکرده است. در دنباله حدیث آمده است: «فَاسْتَاءَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ج خِلاَفَةُ نُبُوَّةٍ ثُمَّ يُؤْتِى اللَّهُ الْمُلْكَ مَنْ يَشَاءُ » [۲۰۸]: «پیامبرصبه خاطر آن اندوهگین شد و فرمود: خلافت این افراد، همان جانشینی پیامبری است. سپس خداوند سلطنت و پادشاهی را به هر کسی که بخواهد میدهد». پیامبرصدر این حدیث بیان فرموده که خلافت این افراد، همان جانشینی نبوت است و بعد از آن، سلطنت و پادشاهی بر سر کار میآید. در این حدیث ذکری از علیس به میان نیامده، چون در زمان وی صحابه بر خلافتش اجماع نکردند، بلکه در مورد خلافت وی اختلاف نظر داشتند [۲۰٩].
۳- در صحیح بخاری و مسلم از عایشهلروایت شده که او گوید: رسول اللهصدر هنگام بیماریاش به من گفت: «ادْعِى لِى أَبَا بَكْرٍ وَأَخَاكِ حَتَّى أَكْتُبَ كِتَابًا فَإِنِّى أَخَافُ أَنْ يَتَمَنَّى مُتَمَنٍّ وَيَقُولَ قَائِلٌ أَنَا أَوْلَى. وَيَأْبَى اللَّهُ وَالْمُؤْمِنُونَ إِلاَّ أَبَا بَكْرٍ» [۲۱۰]. «پدرت و برادرت را صدا بزن تا نوشتهای را برای ابوبکر بنویسم، زیرا میترسم از اینکه کسی آرزو کند و کسی بگوید که من برای خلافت، اولیتر و شایستهتر هستم. ولی خداوند و مؤمنان این را قبول ندارند که جز ابوبکر، کسی برای خلافت، اولیتر و شایستهتر باشد». این حدیث بیان میدارد که پیامبرصمیخواسته از ترس چیزی بنویسد. سپس برایش معلوم شده که چنین امری واضح و روشن است و محل اختلاف و نزاع نیست از اینرو آن کار را نکرد؛ زیرا او دانست که آشکار بودن فضیلت و برتری ابوبکر و استحقاق وی برای خلافت به گونهای است که دیگر نیازی به وصیت و تعیین ابوبکر به عنوان جانشین خود، نیست.
۴- در صحیح بخاری آمده است: «أنَّ عائشةل لـما قالت: وارأساه، قال رسول الله ج: بَلْ أَنَا وَارَأْسَاهْ لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ أُرْسِلَ إِلَى أَبِى بَكْرٍ وَابْنِهِ ، وَأَعْهَدَ أَنْ يَقُولَ الْقَائِلُونَ أَوْ يَتَمَنَّى الْمُتَمَنُّونَ ، ثُمَّ قُلْتُ يَأْبَى اللَّهُ وَيَدْفَعُ الْمُؤْمِنُونَ ، أَوْ يَدْفَعُ اللَّهُ وَيَأْبَى الْمُؤْمِنُونَ» [۲۱۱].
«هنگامی که عایشهلگفت آخ سرم! رسول اللهصفرمود: بلکه من آخ سرم! میخواستم به دنبال ابوبکر و پسرش بفرستم و ابوبکر را به عنوان جانشین خود تعیین کنم تا مبادا کسانی بگویند یا کسانی آرزو کنند که آنان برای خلافت، سزاوارترند. سپس گفتم: خداوند از آن سرباز میزند و مؤمنان هم آن را نمیپذیرند. یا خداوند آن را نمیپذیرد و مؤمنان هم از آن سرباز میزنند». در این حدیث صحیح آمده که پیامبرصخواسته که برای ابوبکر نوشتهای مبنی بر خلافت وی بنویسد تا کسی نگوید من برای خلافت، سزاوارترم. سپس فرمود: «خدا و مؤمنان از آن سرباز میزنند و آن را نمیپذیرند که کسی جز ابوبکر برای امر خلافت، سزاوارتر و شایستهتر باشد». پس پیامبرصدانست که خداوند متعال و مؤمنان جز ابوبکر کسی را برای امر خلافت انتخاب نمیکنند و به این اکتفا کرده و نوشتهای را برای ابوبکر مبنی بر تعیین او به عنوان خلیفه ننوشت. نوشتن این امر از چیزهایی نیست که خداوند بر او واجب کرده باشد که در آن موقع آن را بنویسد یا آن را ابلاغ کند، زیرا وقتی امت پیامبرص، به دلخواه خود و بدون هیچ الزام و اجباری، ابوبکر را برای امر خلافت انتخاب کردند و ابوبکر هم کسی است که خدا و پیامبرصاز وی راضی و خوشنودند، این نشان میدهد که او برترین فرد در میان امت اسلام است. همچنین این امر نشان دهنده علم و دین ابوبکر میباشد. همانا اگر امت پیامبرصملزم و مجبور میبودند که ابوبکر را به عنوان خلیفه تعیین کنند، چه بسا آن وقت گفته میشد که امت محمدصبر کار حق مجبور شدهاند در حالی که خودشان آن را به دلخواه خود اختیار نکردند، همچنان که چنین چیزی برای بنی اسرائیل پیش آمد. و چه بسا آن وقت کسی گمان میکرد که در میان امت اسلام، بقایای جاهلیت در مورد مقدم کردن خویشاوندان و بستگان وجود دارد. بنابراین، آنچه که خداوند برای پیامبرصو مؤمنان اختیار کرده، بهتر است. پس ستایش خدایی را که این امت را هدایت نموده و ما را از پیروان آن قرار داده است. و خداوند از میان ببرد کسی را که اختیار نمیکند آنچه را که خدا و پیامبرصو مؤمنان اختیار کردهاند [۲۱۲].
۵- همچنین ابوداود از طریق حدیث ابن شهاب، از عمرو بن ابان و او هم از جابر روایت کرده که جابرس نقل میکرد که رسول اللهصفرمودند: «أُرِيَ الليلةَ رَجُل صَالح، كأنَّ أبا بكر نِيطَ برسول الله، ونيط عمر بأبي بكر، ونيط عثمان بعمر». «امشب مرد صالحی به من نشان داده شد گویی که ابوبکر به رسول اللهصوصل شده بود و عمر به ابوبکر و عثمان به عمر وصل شده بود». جابر گوید: «هنگامی که از نزد رسول اللهصبلند شدیم، گفتیم: آن مرد صالح، رسول اللهصاست و آن کسانی که به همدیگر وصل شدهاند، خلفای این دینی هستند که خداوند، پیامبرش را با آن مبعوث کرد» [۲۱۳].
۶- همچنین ابوداود از طریق حدیث حماد بن سلمه، از اشعث بن عبدالرحمن، از پدرش و او هم از سمره بن جندب روایت کرده که او گوید: «مردی گفت ای رسول خدا، من در خواب دیدم که گویی دلوی از آسمان آویزان شد. پس ابوبکر آمد و اطراف آن را گرفت و مقدار کمی از آب آن را نوشید. سپس عمر آمد و اطراف آن را گرفت و از آب آن نوشید تا اینکه سیراب گردید. سپس عثمان آمد و اطراف آن را گرفت و از آب آن نوشید تا اینکه سیراب گردید. سپس علی آمد و اطراف آن را گرفت. در این موقع دلو از هم باز شد و مقداری آب بر او پاشید» [۲۱۴].
٧- از سعید بن جُهمان، از سفینه روایت شده که گوید: رسول اللهصفرمودند: «خِلاَفَةُ النُّبُوَّةِ ثَلاَثُونَ سَنَةً ثُمَّ يُؤْتِى اللَّهُ الْمُلْكَ - أَوْ مُلْكَهُ - مَنْ يَشَاءُ» [۲۱۵].
«جانشینی پیامبری، تنها سی سال دوام میآورد. پس از آن خداوند سلطنت و پادشاهی را به هر که بخواهد میدهد. یا خداوند هر که بخواهد، پادشاهی به وی میدهد». سعید گوید که سپس سفینه به من گفت: حساب کن دو سال خلافت ابوبکر، ده سال خلافت عمر، دوازده سال خلافت عثمان و شش سال خلافت علی. که روی هم رفته سی سال است. سعید گوید که به سفینه گفتم: بعضی میپندارند که علی، خلیفه نبوده است. گفت: بازماندگان بنی زرقاء (یعنی بنی مروان) دروغ گفتند [۲۱۶].
[۲۰۴] بخاری آن را روایت کرده است. [صحیح بخاری: ک ۶۲، ب ۵، ص ۱٩٧؛ ک ٩۱، ب ۲۸-۳۰]. [۲۰۵] این گفته، اشاره به کم بودن مدت خلافت ابوبکر دارد. [۲۰۶] منهاج السنة: ۱/۱۸۴؛ ۳/۲۶٧. [۲۰٧] ابوداود آن را به شماره ۴۶۳۴ و ترمذی آن را به شماره ۲۲۸۸ روایت کردهاند. ترمذی گوید که این حدیث حسن صحیح است. [۲۰۸] ابوداود آن را به شماره ۴۶۳۵ روایت کرده است. [۲۰٩] منهاج السنة: ۱/۱۸۵. [۲۱۰] صحیح مسلم: ک ۴۴، ح ۱۱. بعداً حدیثی که در صحیح بخاری در این باره آمده، آورده میشود. [۲۱۱] صحیح بخاری: ک ٧۵، ب ۱۶، ٧/۸. بخاری و مسلم هردو عبارت «ویأبی الله والمؤمنون» را آوردهاند. و در مسند احمد بن حنبل: ۶/۱۰۶ آمده که عایشهلگفت: «پس خداوند و مؤمنان نپذیرفتند که کسی جز پدرم برای امر خلافت، سزاوارتر باشد. پس پدرم به عنوان خلیفه از طرف مسلمانان انتخاب شد». [۲۱۲] منهاج السنة: ۱/۱۸۸؛ ۳/۲۱۲، ۲۶۸، ۲۶٩ و ۲٧۰؛ ۴/۲٩۴. گفته ابن عباس که: «همانا آفت، هر نوع آفتی است که میان پیامبرصو میان اینکه چیزی بنویسد، حایل شده است»، مقتضی آن است که این حایل، آفت است. و آن آفت در حقّ کسی است که در خلافت ابوبکر صدیق شک کند، چون چنین امری بر وی مشتبه گردیده است، زیرا اگر پیامبرصچیزی را در این زمینه مینوشت، شک مرتفع میگردید. اما کسی که میداند خلافت ابوبکر، حق است، در حقش آفت نیست. [منهاج السنة، ۳/۱۳۵). [۲۱۳] ابوداود آن را اخراج کرده است [سنن ابو داود، ۱/۵۱۳]. [۲۱۴] ابو داود آن را در باب خلفاء، ۱/۵۱۵ روایت کرده است. [۲۱۵] منبع سابق. [۲۱۶] ابوداود آن را اخراج کرده است. (۲/۵۱۵) و امام احمد آن را در مسند خود، ۵/۲۲۰ و ۲۲۱ روایت کرده و عبارت: «سعید گوید که سفینه به من گفت ...» را بدان افزوده است. ابن کثیر/گوید: این حدیث به صراحت ردی است بر روافض که خلافت ابوبکر و عمر و عثمان را انکار میکنند. همچنین ردی است بر نواصب از میان بنی امیه و پیروانشان از مردم شام که خلافت علي را انکار میکنند». کلمه «إستاه» که در متن عربی این عبارت آمده، جمع «إست» است که به معنای سرین زن میباشد و بر حلقه دُبُر هم اطلاق میشود. منظور از این کلمه در عبارت فوق الذکر آن است که این گفته، گفته دروغی است که از طرف بازماندگان زرقاء گفته شده است. و زرقاء هم، اسم زنی از زنان بنی امیه است.