مقدمه
مؤسس مذهب ظاهریه: ابوسلیمان داود بن علی بن خلف اصفهانی، ملقب به «ظاهری» و متوفی (۲۷۰ ه) می‌باشد. [۴۶۳]
وی یکی از ائمه‌ی مجتهدین اسلامی، به شمار می‌آید که مذهب «ظاهریه» نیز به او منسوب است. و داود ظاهری را بدین جهت به «ظاهری» ملقب کردند چرا که به ظاهر قرآن و سنت عمل می‌کرد، و از تأویل و رأی و قیاس، اعراض می‌نمود.
و وی، جزء نخستین کسانی به شمارمی آید که شعار عمل به ظاهر قرآن و سنت، و اعراض از تأویل و قیاس را سرداده‌اند و در این زمینه به بحث و بررسی و تحقیق و تفحص پرداخته‌اند.
از تألیفات و تصنیفات وی در عرصه‌ی فقه و اصول، می‌توان به «ابطال القیاس» و «المفسرو المجمل» اشاره کرد.
امام داود ظاهری، براساس تئوری ترک رأی و قیاس، و عمل به ظاهر قرآن و سنت، در مسائل مختلفی با جمهور فقهای مذاهب چهارگانه، اختلاف نموده است که برخی از این مسائل عبارتند از:
۱- وی قائل به تحریم شُرب، در ظرفهای طلائی و نقره‌ای است ولی در کنارش، خوردن و وضو گرفتن و غیره را در ظرفهای طلایی و نقره‌ای جایز می‌داند. و مستند و دلیلش در این زمینه، ظاهر این قول پیامبر اکرم جاست که فرمود: «الذی یشرب فی انیة الذهب والفضة انما یجرجر فی بطنه نار جهنّم» [۴۶۴]
«کسی که در ظرف طلا و نقره آب می‌نوشد، به راستی آتش دوزخ را در درون خود، شعله ور می‌سازد».
امام داود ظاهری به ظاهر این حدیث عمل کرده و فقط نوشیدن را ناجایز قرار داده است، نه خوردن و وضو گرفتن و غیره را.
۲- امام داود ظاهری می‌گوید: اگر فردی در ظرفی ادرار کرد و آن را درآبِ ایستاده و راکد، ریخت و سپس درآن آب غسل کرد، غسلش درست است و هیچ اشکالی در این زمینه رونما نمی‌گردد.
وی در این مسئله از ظاهر این قول پیامبراکرم جاستدلال جسته که فرمود: «لایبولنَّ احدكم فی الماء الدائم ثم یغتسل فیه». [۴۶۵]
[۴۶۳] الاعلام ( ۲/۳۳۳) [۴۶۴] متفق علیه من حدیث ام سلمة [۴۶۵] متفق علیه