سود از نظر اسلام و اقتصاد

دلیل چهارم جواز ربا

چهارمین دلیلی را که طرفداران جواز سود تقدیم می‌کنند، نسبت به همه‌ی دلایل سابقه در آرایش و تزیین آن در نظر مردم زحمت زیادتری به خرج داده‌اند، به این صورت که انسان مفاد حاضر و موجوده را نسبت به مفاد آینده‌ی دور ترجیح می‌دهد و می‌پسندد و حتی که از بسیاری از لذایذ و خوبی‌های فایده مستقبل(آینده) صرف نظر می‌کند و به هر اندازه که مستقبل دور و دراز بوده باشد به همان اندازه فواید و لذایذ آن غیر یقینی و غیر متحقق می‌شود. بنابرآن ارزش آن مفاد روز به روز کم و بی‌اهمیت می‌شود، نظر به دلایل و براهین ذیل:

١- اینکه آینده تاریک و نامعلوم بوده است و زندگی هم یقینی نیست، بنابراین مفادی‌که در آینده به انسان دست می‌دهد آن هم غیریقینی و نامتحقق است و مفادی‌که حاضر و موجود است، یقینی و متحقق بوده است و در پیش چشم قرار دارد و علاقه و الفت به آن بیشتر و زایدتر است.

٢- چیزی‌که امروز به آن ضرورت باشد، ارزش و اهمیت آن در نظر انسان زیادتر است و می‌خواهد که آن‌را به هر ترتیبی بدست آورد و ضرورتش را رفع کند و اگر آن چیز در آینده بدست آورده شود، ارزش آن کمتر است چه ممکن است در آن وقت به آن احتیاج افتد و یا نه.

٣- مالی که امروز بدست می‌آید نافع می‌باشد و فوراً قابل استعمال است، بنابراین، آن مال برتری دارد از مالی‌که در آینده بدست می‌آید.

بنابراین، اسباب فایده‌ی حاضر و یقینی نزد انسان تفوق و برتری دارد نسبت به مفاد آینده‌ی غیر یقینی و مالی‌که امروز مدیون از دائن به صفت قرضه بدست می‌آورد دارای ارزش بیشتر است از آن مالی‌که فردا به دائن داده می‌شود و سود عبارت از آن قدر زاید مال است که در وقت تادیه‌ی مال از طرف مدیون به دائن داده می‌شود و انضمام این ربا با اصل سرمایه مساوی به قیمت آن مالی می‌شود که به مدیون در روز قرضه گرفتن داده شده بود و این چنین مثالی دارد که شخص نزد سود خوار برود و از نزد وی مبلغ یک صد دالر قرضه بگیرد و هر دو طرف معامله چنین اتفاق کنند که بعد از گذشتن یک سال مبلغ یک صد و سه دالر برای داین و یا سود خوار از طرف مدیون یا سود دهنده داده شود، گویا که در این معامله مبلغ یک صد دالر حاضر تبادل کرده می‌شود به مبلغ یک صد و سه دالر که در آینده پرداخته خواهد شد و گویا که سه دالر آن فرقی است که در بین قیمت زمان حاضر و قیمت زمان آینده وجود دارد اما این فرق و تفاوت از نگاه روحی و نفسی است نه از نگاه اقتصادی و مالی و تا وقتی‌که این مبلغ سه دالر بعد از مرور یک سال به همان یک صدالر علاوه نگردد، آن مقدار مساوی به قیمت دالری نمی‌گردد که پیش از یک سال مدیون از داین دریافت کرده بود.

بلی اگر در زیرکی و هوشیاری تراشیدن این دلیل ما مدح و توصیف را روا ندانیم در حقیقت به صاحبان آن جفا کرده‌ایم که چگونه توانستند آن‌را در نظر مردم خوب و چرب و نرم و مزین جلوه دهند و لیکن حقیقت این است که فرق مذکور بین قیمت مال در زمان حاضر و قیمت آن در مستقبل که از نگاه روحیات آن‌را جواز دانسته‌اند غیر از مغالطه و در اشتباه انداختن چیز دیگری نمی‌باشد.