سود از نظر اسلام و اقتصاد

ربای جاهلیت

طوری‌که روایات بیان می‌دارد ربا در زمان جاهلیت دارای چندین شکل بوده است:

تفسیر طبری در جلد دوم صفحه‌ی ٦٨ به روایت از قتاده چنین می‌گوید: ربای جاهلیت این طور بود که شخصی متاعی را به وقت معین برای دیگری به قرض می‌داد و وقتی‌که آن مدت به پایان می‌رسید و مدیون متاع مذکور را اداء نمی‌توانست بکند و در مبلغ یا متاع زیاد می‌کرد و تادیه(ادا) آن‌ را به تاخیر می‌انداخت و مجاهد می‌گوید ربایی که خداوند آن ‌را ممنوع قرار داده است، عبارت از این است که: در زمان جاهلیت وقتی شخصی بر دیگری قرض می‌داشت، مدیون برای دائن می‌گفت که این مقدار در قرض تو زیاده می‌کنم، وقت تادیه(ادا) آن ‌را به تاخیر انداز، بنابرآن وقت آن‌ را به تاخیر می‌انداخت.

ابوبکر جصاص در احکام القرآن چنین می‌گوید، ربای زمان جاهلیت به شکل قرض موجل بود، مشروط به زیادت و آن زیادت در عوض تاخیر وقت تادیه(ادا) می‌شد و خداوند آن ‌را باطل ساخت.

ابن حجر مکی در کتاب زواجر و امام رازی در تفسیر کبیر جلد دوم صفحه‌ی ٣٥١ می‌گوید: ربای نسیئه یا تأجیل ربای است که در زمان جاهلیت در بین عرب‌ها معروف و متداول بود و چنین شکل داشت که شخصی مال خود را به دیگری به یک وقت معینی قرض می‌داد به شرطی‌که هر ماه از وی یک اندازه‌ی معین مفاد بستانند و سرمایه به حال خودش بدون کم و کاست باقی می‌ماند و وقتی‌که، زمان تادیه(ادا) آن فرا می‌رسید همه‌ی سرمایه را مطالبه می‌نمود و اگر تادیه‌ی آن ناممکن می‌شد در وقت ادا تاجیل، می‌نمود و در مفاد – سود – هم می‌افزود.

این نوع تعامل در زمان جاهلیت بین عرب‌ها رواج داشت که کلمه‌ی ربا را به آن اطلاق می‌کردند و قرآن کریم به حکم صریح و قاطع آن ‌را حرام قرار داد.