تعلیقاتی بر عقیده ی واسطیه شیخ الاسلام ابن تیمیه

آيه الكرسي

آیه الكرسی عبارت است از این قول خداوند:

﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا يَ‍ُٔودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ ٢٥٥﴾[البقرة: ۲۵۵].

(معنی): «الله یكتا است و جز او الهی نیست، و او حی و قیوم است، هرگز او را كسالت و خواب فرا نمی‌گیرد، او است مالک آنچه در آسمانها و زمین است، چه كسی می‌تواند كه در پیشگاه او به شفاعت برخیزد مگر به اجازه او، علم او محیط است بر آنچه در آینده خواهد آمد و آنچه در گذشته است، و هرگز كسی نمی‌تواند هیچ چیز از علم او را احاطه كند، مگر آنچه او بخواهد، كرسی او از آسمانها و زمین فراتر رفته، و هرگز حفظ آنان او را به زحمت نیاندازد، و او است برتر و پر عظمت».

و به این دلیل آیه الكرسی نامیده شده است كه در آن ذكر كرسی به میان آمده است. این آیه عظیم‌ترین آیه كتاب خداوند است. و كسی كه آن را در شبی بخواند، خداوند بر او حافظی قرار خواهد داد تا جایی كه شیطان نمی‌تواند تا به هنگام صبح به او نزدیک گردد. و این اسماء خداوند را در بر دارد: ((الله))، ((الحی))، ((القیوم))، ((العلی))، ((العظیم)) و معانی این اسامی به ترتیب عبارتند از:

حی: دارای حیات كامل است كه متضمن كاملترین صفات می‌گردد، و این صفات از عدم پیشی گرفته و زوال نمی‌پذیرند.

قیوم: همان قائم به نفسش و قائم بر دیگران است. پس او به دیگران احتیاجی نداشته و غنی بوده و همه چیز محتاج او است.

العلی: یعنی به ذاتش عالی و والا بوده و بالای همه چیز باشد. و به صفاتش عالی و در كمال باشد. پس هیچ عیب و نقصی در او نیست.

عظیم: دارای عظمت است كه همان جلال و كبریاء می‌باشد.

این پنج اسم، پنج صفت از صفات خداوند را در بر دارند. و صفات دیگر او در این آیه از این قرارند:

۶- انفراد خداوند به الوهیت.

۷- نفی خواب و خستگی از او، به علت كمال حیات و قیومیت او.

۸- انفراد و یگانگی او به ملک و سلطه شامل بر همه چیز، چون هر چه در آسمانها و زمین است از آن او است.

۹- كمال عظمت و سلطان او به صورتی كه هیچ كس نمی‌تواند بدون اجازه او، نزدش شفاعت كند.

۱۰- كمال علم او و شامل بودن این علم بر همه چیز ﴿يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ﴾كه مربوط به زمان حال و آینده است، ﴿وَمَا خَلۡفَهُمۡ﴾كه زمان گذشته را شامل می‌گردد.

۱۱- مشیت و اراده او.

۱۲- كمال قدرت او، كه پی بردن به آن از مشاهده عظمت مخلوقاتش نتیجه گرفته می‌شود. ﴿وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ﴾.

۱۳- كمال علم، قدرت، حفظ و رحمت او ﴿وَلَا يَ‍ُٔودُهُۥ حِفۡظُهُمَایعنی حفظ و نگهداری آنها بر او گران و سنگین نمی‌آید و او را عاجز نمی‌گرداند.

(كرسی)

كرسی موضع دو قدم رحمن، سبحانه و تعالی است، و عظمت آن همان گونه است كه در حدیث آمده است: «ما السموات السبع والأرضوان السبع بالنسبه الى الكرسي الا كحلقه القيت في فلاه من الأرض وان فضل العرش علي الكرسي كفضل الفلاه علي تلك الحلقه». (معنی): «هفت آسمان و هفت زمین در مقایسه با كرسی همانند حلقه‌ای هستند كه در فلاتی از كره زمین انداخته شده باشند، و به راستی فضل عرش بر كرسی همانند فضل آن فلات است بر آن حلقه».

این امر به عظمت خالق سبحانه و تعالی دلالت می‌كند. و كرسی با عرش فرق دارد. چون كرسی موضع دو قدم خداوند بوده و عرش همان است كه خداوند بر آن مستوی گردیده است. و احادیث نیز بر مغایرت این دو دلالت دارند.