تعلیقاتی بر عقیده ی واسطیه شیخ الاسلام ابن تیمیه

جهات وارده در مورد يدين (دو دست) و عينين (دو چشم)

این دو صفت به سه گونه وارد شده‌اند: «إفراد» (یگانگی)، «تثنیه» (دوگانگی)، و «جمع». مثال إفراد، این قول خداوند تعالی است: ﴿تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ﴾[الملک: ۱]. (معنی): «بزرگوار خدایی كه ملک در دست او است». و همچنین: ﴿وَلِتُصۡنَعَ عَلَىٰ عَيۡنِيٓ﴾[طه: ۳۹]. (معنی): «تا در مقابل چشم ما پرورش و تربیت یابی». و مثال تثنیه این قول خداوند تعالی است: ﴿بَلۡ يَدَاهُ مَبۡسُوطَتَانِ﴾[المائدة: ۶۴]. (معنی): «بلكه دو دست خداوند گشاده است». و همچنین در این حدیث شریف كه می‌فرماید: «إذا قام احدكم یصلی فإنه بین عینی الرحمن». (معنی): «و هنگامی كه یكی از شما برای نماز بر می‌خیزید، پس او میان دو دیده رحمن است». و مثال جمع، این قول خداوند است:

﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا خَلَقۡنَا لَهُم مِّمَّا عَمِلَتۡ أَيۡدِينَآ أَنۡعَٰمٗا﴾[یس: ۷۱]. (معنی): «آیا نمی‌بینند كه ما از عمل دستانمان برای آنان چهار پایانی خلقت كردیم». و همچنین این قول خداوند: ﴿تَجۡرِي بِأَعۡيُنِنَا﴾[القمر: ۱۴]. (معنی): «در مقابل چشمان ما جریان داشت». و هنگامی میان وجوه دارد شده جمع بندی كنیم، هیچ اشكال و منافاتی بین ((إفراد))، و ((تثنیه)) بوجود نمی‌آید. چون هنگامی كه مفرد مضاف باشد، عام می‌گردد. پس در نتیجه هنگامی كه گفته شود: ((ید الله)) (دست خدا) و ((عین الله)) (چشم خدا)، همه صفات وارده برای دست و چشم كه بر او ثابت شده‌اند را شامل می‌گردد. و میان ((تثنیه)) و ((جمع)): نیز منافات و اشكالی وجود ندارد. چون مقصود از جمع در اینجا تعظیم بوده، و با تثنیه منافات ندارد.