علو و اقسام آن

علو به معنای ارتفاع است، و بر سه قسم است:

۱- علو ذات: و معنای آن این است كه خداوند به ذات خود بالای خلق قرار دارد.

۲- علو قدر: و معنای آن این است كه خداوند دارای قدر و منزلتی عظیم بوده، كه هیچ كدام از مخلوقات او با او برابری نمی‌كنند. و این قدر خالی از هر گونه نقص است.

۳- علو قهر: و معنای آن این است كه الله سبحانه و تعالی قاهر بر همه مخلوقات بوده، و هیچ كدام از مخلوقات او از سلطه و قهر او خارج نمی‌گردند. دلیل ما از كتاب، این آیه است: ﴿وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ﴾[البقرة: ۲۵۵]. و دلیل ما از سنت، این قول رسول كریم است كه «ربنا الذی فی السماء».

(معنی): «پروردگار ما كه در آسمان است». و همچنین جواب كنیزک، هنگامی كه رسول جاز او سوال كرد كه ((الله كجاست؟)) و او در جواب گفت: «فی السماء»، یا در سماء و حضرت رسول این گفته را بر او انكار ننموده و گفت: «او را آزاد كنید چون او مومنه است». و در حجه الوداع حضرت رسول خداوند را بر اقرار امتش مبنی بر ابلاغ رسالت شاهد گرفت، انگشتانش را به سوی آسمان بالا برده و آنرا به سوی مردم پایین آورد و گفت: «اللهم اشهد» معنی: «خداوندا شاهد باش». و اما دلیل ما در اجماع سلف مبنی بر علو خداوند بسیار واضح است، و هرگز كسی از سلف را نمی‌شناسیم كه خلاف آن سخن گفته باشد. و اما دلیلی كه عقل بدان حكم می‌دهد، این است كه علو صفت كمال است، و الله سبحانه و تعالی به همه صفات كمال موصوف می‌باشد. پس اثبات علو او واجب می‌گردد. و اما فطرت نیز این گونه حكم می‌كند كه هر انسان از لحاظ فطری به علو خداوند ایمان دارد. و به همین جهت هنگامی كه شخصی دست به دعا بر می‌دارد، و می‌گوید: ((یا رب))، همواره قلب او متوجه آسمان است. و ((جهمیه)) كه از اقسام علو، علو ذات را انكار نموده‌اند، با تمسک به دلایل یاد شده به آنان پاسخ داده می‌شود.