تفاضل و برتری پیامبران در چیست؟
با درنگ و اندیشه، در دو آیه‌ی بالا، مشاهده می‌گردد که برتری برخی از پیامبران از سوی الله متعال: ۱- با بخشش و موهبتی که به دیگران نداده است. ۲- با بالا بردن مقام آن‌ها بیش از دیگران، ۳- کوشش و تلاش جدّی، در عبادت و بندگی، دعوت به سوی الله متعال، انجام مأموریتی که برعهده‌ایشان گذاشته شده است، می‌باشد.
برای نمونه، داود÷با اعطای زبور از جانب الله متعال، برتری یافت:
﴿وَرَبُّكَ أَعۡلَمُ بِمَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَلَقَدۡ فَضَّلۡنَا بَعۡضَ ٱلنَّبِيِّۧنَ عَلَىٰ بَعۡضٖۖ وَءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا ٥٥﴾[الإسراء: ۵۵].
«ما برخی از پیغمبران را بر برخی دیگر برتری داده‌ایم، و - از جمله - به داود زبور عطاء نموده‌ایم».
و تورات را به موسی÷اهداء کرد. الله متعال می‌فرماید:
﴿وَإِذۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡفُرۡقَانَ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ ٥٣﴾[البقرة: ۵۳].
«و - به یاد آورید - آن گاه را که به موسی کتاب عطاء کردیم که جدا‌کننده - حق و باطل و حلال و حرام - است، تا این که راه یابید».
منظور از این کتاب، همان تورات است؛ چون می‌فرماید:
﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَا ٱلتَّوۡرَىٰةَ فِيهَا هُدٗى وَنُورٞۚ يَحۡكُمُ بِهَا ٱلنَّبِيُّونَ ٱلَّذِينَ أَسۡلَمُواْ لِلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلرَّبَّٰنِيُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ بِمَا ٱسۡتُحۡفِظُواْ مِن كِتَٰبِ ٱللَّهِ وَكَانُواْ عَلَيۡهِ شُهَدَآءَۚ فَلَا تَخۡشَوُاْ ٱلنَّاسَ وَٱخۡشَوۡنِ وَلَا تَشۡتَرُواْ بَِٔايَٰتِي ثَمَنٗا قَلِيلٗاۚ وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ ٤٤﴾[المائدة: ۴۴].
«ما تورات را - بر موسی - نازل کردیم که در آن رهنمودی - به سوی حق - و نوری - زداینده تاریکی‌های جهل و نادانی، و پرتوانداز بر احکام الهی - بود».
و نیز برای عیسی÷، انجیل فرو فرستاد، همانگونه که فرمود:
﴿وَقَفَّيۡنَا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم بِعِيسَى ٱبۡنِ مَرۡيَمَ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِۖ وَءَاتَيۡنَٰهُ ٱلۡإِنجِيلَ فِيهِ هُدٗى وَنُورٞ وَمُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَهُدٗى وَمَوۡعِظَةٗ لِّلۡمُتَّقِينَ ٤٦﴾[المائدة: ۴۶].
«و عیسى پسر مریم را، به دنبال آنان -پیامبران- آوردیم، در حالى که تورات را، که پیش از او بود، تصدیق کرد و به او انجیل را عطا کردیم، که در آن هدایت و نورى است».
برتری آدم÷، به این است که ابوالبشر است و الله متعال او را با دست خود آفرید و از روح خود در او دمید و به فرشتگان دستور فرمود که برایش سجده برند.
برتری نوح÷، به این علّت است، که نخستین فرستاده الله متعال، به سوی اهل زمین است و الله متعال او را «عبداً شکور» یعنی: بنده‌ی سپاسگذار نامید.
برتری ابراهیم÷، به این است که «خلیل الله» است:
﴿وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا ١٢٥﴾[النساء: ۱۲۵].
«و الله متعال، ابراهیم را به عنوان دوست برگزید».
و نیز الله متعال او را امام و پیشوای مردم قرار داد:
﴿۞وَإِذِ ٱبۡتَلَىٰٓ إِبۡرَٰهِۧمَ رَبُّهُۥ بِكَلِمَٰتٖ فَأَتَمَّهُنَّۖ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامٗاۖ قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِيۖ قَالَ لَا يَنَالُ عَهۡدِي ٱلظَّٰلِمِينَ ١٢٤﴾[البقرة: ۱۲۴].
«من تو را پیشوای مردم خواهم کرد».
الله متعال، موسی÷را، با رسالت آسمانی و با کلام خویش، برتری بخشید و فرمود:
﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ دِينٗا مِّمَّنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ وَٱتَّبَعَ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۗ وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا ١٢٥﴾[النساء: ۱۲۵].
«ای موسی! من تو را با پیغام‌های خویش و با سخن گفتنم - با تو از فراسوی حجاب و بدون واسطه - بر مردمان - هم‌عصری که مأموریت تبلیغ احکام آسمانی به آنان را داری - برگزیدم».
هم‌چنین الله متعال، موسی÷را پرورش داد. همانگونه که می‌فرماید:
﴿وَٱصۡطَنَعۡتُكَ لِنَفۡسِي ٤١﴾[طه: ۴۱].
«و تو را برای - وحی خود و حمل رسالت - خویش پرورش دادم».
برتری عیسی÷، به این است، که او فرستاده الله بود، کلمه اوست، که الله متعال او را به مریم القاء کرد و نیز، از روح الله متعال است:
﴿يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ وَلَا تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ إِنَّمَا ٱلۡمَسِيحُ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ رَسُولُ ٱللَّهِ وَكَلِمَتُهُۥٓ أَلۡقَىٰهَآ إِلَىٰ مَرۡيَمَ وَرُوحٞ مِّنۡهُۖ فَ‍َٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۖ وَلَا تَقُولُواْ ثَلَٰثَةٌۚ ٱنتَهُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ إِنَّمَا ٱللَّهُ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ سُبۡحَٰنَهُۥٓ أَن يَكُونَ لَهُۥ وَلَدٞۘ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلٗا ١٧١﴾[النساء: ۱۷۱].
«عیسى بن مریم فقط پیامبر خدا و کلمه اوست که آن را به سوى مریم افکنده و روحى از جانب اوست».
گاهی پیامبران، از جهات دیگری هم بر یکدیگر برتری دارند؛ برخی از آن‌ها، فقط پیامبر بودند، برخی از آن‌ها، علاوه بر مأموریّت نبوّت، پادشاه نیز بودند و برخی بنده و پیامبر هستند؛ پیامبری که تکذیب می‌شد و از وی پیروی و فرمان‌برداری نمی‌شد، تنها پیامبر بوده است، ولی در صورتی که، تصدیق می‌شد و از فرمان‌هایش، پیروی و فرمان‌برداری می‌شد، اگر آن فرمان‌ها، همان تکلیفی بود که الله متعال بر او نهاده است، پس او پیامبر و بنده است و اگر آن فرمان‌ها، خواست خود او و با اجازه خدا بود، او پیامبر و پادشاه بوده است، مانند سلیمان÷که الله متعال خطاب به او فرمود:
﴿هَٰذَا عَطَآؤُنَا فَٱمۡنُنۡ أَوۡ أَمۡسِكۡ بِغَيۡرِ حِسَابٖ ٣٩﴾[ص: ۳۹].
«- ما بدو وحی کردیم که - این - چیزهائی که به تو داده‌ایم - عطاء ما است، پس - به هرکس که می‌خواهی - ببخش یا - آن را از هرکس که می‌خواهی - بازدار، بدون هیچ گونه حساب و کتابی - که در برابر دادن یا ندادن، از تو صورت گیرد-».
بنابراین، نبی پادشاه، همانند بنده‌ی رسول است، همانگونه که به رسول اللهص، گفته شد: «انتخاب کن، یا بنده‌ی رسول باش یا پیامبر پادشاه» حال آن‌که، بنده‌ی رسول، از نبیّ پادشاه بهتر است، مانند پیامبر اسلامصکه بنده و رسول بود و از جانب الله متعال، مورد پشتیبانی قرار گرفت و از ایشان پیروی و فرمان‌برداری می‌شد، و به اندازه اجر و پاداش همه پیروانش، اجر و پاداش دارد، مردم از ایشان بهره‌مند هستند و نسبت به ایشان رحمت و مهربانی دارند و ایشان هم، با آن‌ها مهربان است. ولی نبوّت همراه با پادشاهی را، برنگزید؛ تا از مقامش کاسته نشود، چون در آن صورت، از ریاست و مقام و اموال بهره می‌برد و از نصیب آخرتش کم می‌شد.
از این جهت عبد رسول، نزد الله متعال، از نبی پادشاه، برتر است، پس، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی بن مریم، نزد الله متعال، از سلیمان، داود و یوسف برترند [۲۴۵].
[۲۴۵] ابن تیمیه، مجموع فتاوای. انبیاء و رسولان الهی همانگونه که گفته شد، از جانب الله متعال در مراتب و درجات مختلفی برخوردارند، ولی برخی از مردم چیزهایی را به آن‌ها نسبت می‌دهد خارج ازدایره ی راستی و حقیقت به گمان این‌که این کار تعظیم و بزرگداشت آن‌هاست، از جمله خیلی از مسلمانان ناآگاه، رسول اللهصرا می‌خوانند و می‌گویند: ای اوّلین خلق خدا، یا ای نور عرش خدا. در حالی که این مقوله حاوی مجموعه ای از گمراهی هاست، اوّل :خواندن و فریاد کردن از رسول الله که تنها شایسته ی خداست به فریاد خوانده شود. دوّم: طرح ادعای این‌که رسول الله متعال از نور آفریده شده، هم‌چنین از نور خلق شده، در حالی که جز چند روایت باطل و بی اساس هیچ دلیلی بر این قضیه نیست، زیرا نخستین آفریده ی الله متعال قلم است که تقدیرات همه چیز با آن نوشته می‌شود، و رسول الله انسانی است مانند دیگر انسان‌ها و آفریده شدن او، بعد از دیگران هیچ زیانی به مقام او نمی‌رساند، چرا که درجات و فضائل مردم به اعتبار منبع و اصل نیست، چون گاهی مؤمن از کافر متولّد شده و گاهی به عکس، مانند پسر نوح که کافر بود، و ابراهیم هم از آزر، و آدم ازخاک، وقتی که الله متعال او را تسویه ساخت و روح را دراو دمید، فرشتگان را به به نشانه‌ی فضل و برتری آدم بر آن‌ها به سجده واداشت، زیرا نام‌ها را به آدم آموخت و آدم را با دست خود آفرید.