تفسیر سوره‌ی قارعه

مکی و ۱۱ آیه است.

آیه ۱۱-۱:

﴿ٱلۡقَارِعَةُ١﴾[القارعة: ۱]. «فروکوبنده».

﴿مَا ٱلۡقَارِعَةُ٢﴾[القارعة: ۲]. «(آن) فروکوبنده چیست».

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا ٱلۡقَارِعَةُ٣﴾[القارعة: ۳]. «و تو چه دانی که فروکوبنده چیست»؟.

﴿يَوۡمَ يَكُونُ ٱلنَّاسُ كَٱلۡفَرَاشِ ٱلۡمَبۡثُوثِ٤﴾[القارعة: ۴]. «روزی است که مردمان همچون پروانه‌های پراکنده خواهند بود».

﴿وَتَكُونُ ٱلۡجِبَالُ كَٱلۡعِهۡنِ ٱلۡمَنفُوشِ٥﴾[القارعة: ۵]. «و کوه‌ها مانند پشم رنگینِ حلاجی شده خواهند شد».

﴿فَأَمَّا مَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ٦﴾[القارعة: ۶]. «اما هرکس که کفه‌های (نیکی‌های) او سنگین باشد».

﴿فَهُوَ فِي عِيشَةٖ رَّاضِيَةٖ٧﴾[القارعة: ۷]. «او در زندگی رضایت‌بخشی به سر می‌برد».

﴿وَأَمَّا مَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ٨﴾[القارعة: ۸]. «و اما کسی‌که ترازوی (نیکی‌ها و حسنات) او سبک باشد».

﴿فَأُمُّهُۥ هَاوِيَةٞ٩﴾[القارعة: ۹]. «مادر (مهربان) او پرتگاه دوزخ است».

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا هِيَهۡ١٠﴾[القارعة: ۱۰]. «و تو چه می‌دانی که آن چیست»؟.

﴿نَارٌ حَامِيَةُۢ١١﴾[القارعة: ۱۱]. «آتش بزرگ و بسیار گرم و سوزانی است».

﴿ٱلۡقَارِعَةُ١﴾از نام‌های روز قیامت است، و به «قارعه» نامگذاری شده است، چون مردم را فرو می‌کوبد و وحشت‌هایش آنان را پریشان می‌گرداند. بنابراین، آن را مهم و بزرگ برشمرد و فرمود: ﴿ٱلۡقَارِعَةُ١ مَا ٱلۡقَارِعَةُ٢ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا ٱلۡقَارِعَةُ٣ يَوۡمَ يَكُونُ ٱلنَّاسُ كَٱلۡفَرَاشِ ٱلۡمَبۡثُوثِ٤﴾در آن روز مردم از شدّت وحشت و هراس چون پروانه‌های پراکنده شده می‌گردند، پروانه‌هایی که برخی به میان برخی می‌روند و موج می‌زنند و نمی‌دانند کجا می‌روند و هرگاه آتشی روشن شود همه به‌سوی آن می‌روند چون درک آن‌ها ضعیف است و مردم که دارای عقل هستند در روز قیامت چنین خواهند بود.

﴿وَتَكُونُ ٱلۡجِبَالُ كَٱلۡعِهۡنِ ٱلۡمَنفُوشِ٥﴾اما کوه‌های سخت و پرصلابت مانند پشم حلاجی شده خواهند شد، پشمی که بسیار ضعیف است و کوچک‌ترین بادی آن‌را به هوا می‌برد. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَتَرَى ٱلۡجِبَالَ تَحۡسَبُهَا جَامِدَةٗ وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ ٱلسَّحَابِ﴾[النمل: ۸۸]. «و کوه‌ها را جامد می‌پنداری اما آن‌ها چون ابرها حرکت می‌کنند».

سپس کوه‌ها به گرد و غباری پراکنده تبدیل می‌شوند و از بین می‌روند و چیزی از آن‌ها باقی نمی‌ماند. پس در این وقت ترازوها نصب می‌گردند و مردم به دو گروه نیکبخت و بدبخت تقسیم می‌شوند. ﴿فَأَمَّا مَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ٦ فَهُوَ فِي عِيشَةٖ رَّاضِيَةٖ٧﴾هرکس نیکی‌هایش از بدی‌هایش بیشتر باشد در زندگی رضایت بخشی در بهشت پرناز و نعمت به سر خواهد برد.

﴿وَأَمَّا مَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ٨﴾و اما کسی که کفّه‌های ترازوی اعمالش سبک باشد، به این صورت که نیکی‌هایی نداشته باشد که در برابر بدی‌هایش بایستد. ﴿فَأُمُّهُۥ هَاوِيَةٞ٩﴾جایگاه و مسکن او آتش دوزخ است. یکی از نام‌های دوزخ «هاویه» می‌باشد و دوزخ به منزله‌ی مادرش می‌باشد و همواره او را در آغوش می‌گیرد. همان طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا﴾[الفرقان: ۶۵]. «بی‌گمان عذاب آن سخت خواهد بود»، و بعضی گفته‌اند که معنی آیه چنین است: او بر سر در دورخ انداخته می‌شود.

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا هِيَهۡ١٠﴾این تعظیم و مهر جوه دادن جهنم است. سپس آن را تفسیر کرد که ﴿نَارٌ حَامِيَةُۢ١١﴾آتشی بسیار گرم و سوزان است و از آتش دنیا هفتاد برابر گرم‌تر و سوزنده‌تر می‌باشد. از خداوند به آن پناه می‌بریم.

پایان تفسیر سوره‌ی قارعه