گفتگویی آرام و مفید بین محمد و احمد

میراث جاهلیت

احمد: بیا در مورد میراث جاهلیت بحث و گفتگو کنیم، نظرات چیست؟

محمد: سؤال و خواستۀ عجیبی است، منظورت را توضیح بده.

احمد: منظورم کارهایی است که پیامبر جما را از انجام دادن آن نهی کرده چون از افعال جاهلیت یعنی مشرکین هستند، و هنوز بعضی از مسلمین به آن دلبسته هستند.

محمد: آیا مسلمانی هست که آن امور شرک ‌آمیز را دوست داشته باشد یا بدان چنگ زده باشد یا کارهایی همانند کارهای مشرکین که پیامبر جما را از آن نهی کرده انجام دهد؟

احمد: قبل از آن که بگویم چه کسی این کار را می‌کند و یا به انجام آن تشویق می‌نماید در مورد چیزی که می‌خواهم پیرامون آن با تو حرف بزنم مثالی می‌آورم.

خداوند به ما فرمان داده تا از میسر -قمار و شرط‌ بندی- و همچنین تقسیم با الأزلام -یعنی انسان برای کردن یا نکردن کاری به تیرهایی که در تیرش خود دارد مراجعه کند و اگر آن که روی آن نوشته شده است که بکن درآمد کار را بکند و اگر آن که روی آن نوشته شده نکن بیرون آمد کار را نکند- نهی کرده است. آیا این کار را به خاطر آورده‌‌ای؟

محمد: آنچه گفتی درست است و در قرآن کریم ثابت و خداوند می‌فرماید:

﴿وَأَن تَسۡتَقۡسِمُواْ بِٱلۡأَزۡلَٰمِۚ ذَٰلِكُمۡ فِسۡقٌۗ﴾[المائدة: ۳].

و بر شما حرام است

«که با چوبه‌های تیر به پیشگوئی پردازید تمام این اعمال، فسق و گناه است»‏.

-اما سوال این است که آیا کسی به جایز بودن این کارهای جاهلیت فتوا داده است؟

احمد: در [فروع الکافي کلیني ۱/۱۳۱] و در [التهذیب طوسي ۱/۳۰۶] و در وسائل [الشیعة عاملي ۵/۲۰۸] از هارون ‌بن خارجه روایت شده و او از ابی عبدالله روایت می‌کند که گفت: هر گاه خواستی کاری بکنی شش تکه ورق بردار و در سه تا از آن بنویس «بسم الله الرحمن الرحیم خیرة من الله العزیز الحکیم»برای فلانی فرزند فلانیه بکن ملاحظه کنید که پدر نام برده نمی‌شود و مادر نام برده می‌شود!!، و در سه تا بنویس «بسم الله الرحمن الرحیم خیرة من الله العزیز الحکیم»از فلانی فرزند فلانیه، نکن، سپس این نوشته‌ها را زیر مصلای خود بگذار آنگاه دو رکعت نماز بخوان وقتی نماز را تمام کردی یک سجده کن و صد بار در آن بگو: «استخیر الله برحمته خیرة في عافیة»، سپس بینشین و بگو: «أللهم خرلي وأخترلي في جمیع أموري في یسرمنک وعافیة»سپس دست خود را به ورق‌ها بزن و آن‌ها را تکان بده و یک یک آن‌ها را بیرون بیاور.

اگر پشت سر هم سه تا بکن در آن کاری را که می‌‌خواهی بکنی در آمد بکن و اگر پشت سر هم سه تا نکن در آمد کاری را که می‌خواهی انجام نده و اگر یک بکن در آمد و یک نکن بیرون آمد پنج تا ورق بیرون کن و آن گاه ببین که کدام بیشترند و همان را بکن، و به کاغذ ششم نیازی نیست.

محمد: این از اقوال شاذ است که اگر در میان مردم به آن عمل شود ما با اهل جاهلیت فرقی نخواهیم داشت!

احمد: حر عاملی بابی را در مورد این روایت و امثال آن با عنوان: «باب إستحباب الإستخارة بالرقاع وکیفیتها»، ذکر کرده که مجموع احادیث این باب پنج روایت هستند، و مجلسی انواعی دیگر از استخاره را بیان کرده است، که نه تنها با رقعه‌ها استخاره می‌شود بلکه با تسبیح و سنگریزه و چوبه‌‌های تیره استخاره می‌شود ۸۸/۲۲۷،۲۲۶.

و مسلمان عامی شیعه به چنین امور جاهلانه ‌ای گرفتار می‌شود چون به این کارها پوشش اسلامی از قبیل نماز و دعا داده شده و در کتاب‌هایی ذکر شده‌‌اند که از منابع اصیل دین شمرده می‌‌شوند.

محمد: عامی و جاهل گناهکار نیستند و عقیده آن‌ها درست است چون شهادتین را به زبان آورده‌‌اند.

احمد: معنی قلبی شهادت تصدیق و اقرار به توحید خداست و اینکه هیچ چیزی از خصوصیت‌‌های خداوند را برای مخلوقی مقرر نکنیم، کنندۀ این کار -که مشابه با پیشگویی اهل جاهلیت با چوبه‌‌های تیر است- گمان می‌کند که درست همان چیزی است که خداوند خواسته است و خود را بدان ملزم می‌داند و آیا این عامی مسکین غیب می‌داند؟ و حال آن که خداوند می‌‌فرماید:

﴿وَمَا تَدۡرِي نَفۡسُۢ بِأَيِّ أَرۡضٖ تَمُوتُۚ﴾[لقمان: ۳۴].

«وهیچ کس نمی‌داند که در چه سرزمینی می‌میرد».

پس آیا ما از جمادات و سنگریزه‌‌ها پیروی کنیم یا بر خدا توکل کنیم و از آنچه پیامبرمان محمد جما را بدان دستور داده اطاعت کنیم؟

و فرزندان وقتی پدران خود را می‌‌بینند که چنین خرافاتی را انجام می‌دهند گمان می‌‌برند که حق است و خدا و پیامبر چنین دستوری داده است و حال آن که در حقیقت دروغ و باطل است و خداوند برای آن دلیلی نازل نفرموده و چیزی جز میراث جاهلیت نیست.