اخلاق اسلامی

جزاء تنگ چشمی

خداوند در بسیاری آیات قرآن کریم از انسان بخیل خرده گرفته، و او را از آن بر حذر داشته است. خداوندﻷ می‌‌فرماید: ﴿وَلَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ هُوَ خَيۡرٗا لَّهُمۖ بَلۡ هُوَ شَرّٞ لَّهُمۡۖ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِۦ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ وَلِلَّهِ مِيرَٰثُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ ١٨٠﴾[آل‌عمران: ۱۸۰]. یعنی: «و کسانى که به آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا کرده بخل مى‏ورزند هرگز تصور نکنند که آن [بخل] براى آنان خوب است بلکه برایشان بد است به زودى آنچه که به آن بخل ورزیده‏اند روز قیامت طوق گردنشان مى‏شود میراث آسمان‌ها و زمین از آن خداست و خدا به آنچه مى‏کنید آگاه است».

همچنین خداوند متعال می‌‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ وَيَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبُخۡلِ وَيَكۡتُمُونَ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۗ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا ٣٧﴾[النساء: ۳٧]. یعنی: «همان کسانى که بخل مى‏ورزند و مردم را به بخل وامى‏دارند و آنچه را خداوند از فضل خویش بدان‌ها ارزانى داشته پوشیده مى‏دارند و براى کافران عذابى خوارکننده آماده کرده‏ایم».

خداوند عاقبت انسان‌های بخشنده را خوشبختی و رستگاری قرار داده‌است. در این مورد می‌‌فرماید: ﴿وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾[الحشر: ٩]. یعنی: «...و هر کس از خست نفس خود مصون ماند ایشانند که رستگارانند».

زیان بخل‌ورزی به خود شخص برمی‌گردد، و درون وی هیچگاه راحت نیست. خداوند متعال می‌‌فرماید: ﴿وَمَن يَبۡخَلۡ فَإِنَّمَا يَبۡخَلُ عَن نَّفۡسِهِۦۚ وَٱللَّهُ ٱلۡغَنِيُّ وَأَنتُمُ ٱلۡفُقَرَآءُ﴾[محمد: ۳۸]. یعنی: «...و هر کس بخل ورزد تنها به زیان خود بخل ورزیده و [گرنه] خدا بى‏نیاز است و شما نیازمندید..».

پیامبر جاز بخل به خدا پناه می‌‌برد و در دعایش می‌‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ، وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ أُرَدَّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ». [بخاری] یعنی: «بار خدایا من از ترس و بخل و از اینکه به پست‌ترین عمر باز گردانده شوم به تو پناه می‌‌جویم».

در جایی دیگر پیامبر جفرموده است: «ثلاث مهلكات: هوًى مُتَّبَع، و شُحٌّ (بخل) مطاع، وإعجاب الـمـرء بنفسه»ز [طبرانی] یعنی: «سه چیز تباه کننده است: میل و هوسی که دنیال شود، و آزمندی (بخلی) که از آن فرمان برند و تحسین و شگفت شخص از خویش».

و می‌‌فرماید: «وَاتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ حَمَلَهُمْ عَلَى أَنْ سَفَكُوا دِمَاءَهُمْ وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَهُمْ». [مسلم] یعنی: «و از آزمندی بپرهیزید، زیرا آزمندی مردمی را که پیش از شما بودند، هلاک ساخت، وادارشان کرد، تا خون‌های‌شان را بریزند، و محارم‌شان را حلال شمارند».

یکی از حکما چنین گفته است: انسان بخیل هیچ دوستی ندارد. و یکی دیگر می‌‌گوید: بذل و بخشش سزاوار مدح و تمجید است، و در بخل مستوجب ذم و خرده‌گیری است. و دیگری می‌‌گوید: غذای بخشنده درمان، و غذای بخیل درد است.

در نهایت باید گفت که فرد مسلمان باید صفات بذل و بخشش را لازمه‌ی بقاء و دوام خود قرار دهد، و از بخل و تنگ‌چشمی دوری کند تا به خوشنودی و بهشت خداوند نایل گردد.

مترجم: مسعود

مصدر: سایت نوار اسلام

IslamTape.Com