درآمدی بر علوم حدیث

خبر مردود و اسباب رد شدن آن

۱- تعریف خبر مردود:

«خبر مردود»: عبارت است از: «هو الذي لم يترجّح صدقُ المخبر به»؛ یعنی خبری است که راستی و درستی «مُخبر به» ترجیح داده نشود. [یعنی خبری که به واسطه‌ی عدم اطمینان به صدق و درستی آن، مورد عمل نباشد]..

و این ترجیح نیافتن جانب صدق و درستی خبر، و عمل نشدن بدان، یا به خاطر فقدان یک شرط یا فقدان چند شرط از شرایط قبولِ صحّت حدیث است که در بحث صحیح بدانها اشاره شد [که عبارتند از: اتصال سند از ابتدا تا انتهای سند؛ عدالت راویان؛ ضابط بودن راویان؛ عدم شذوذ و عدم علّت قادحه - چیزی که به صحّت حدیث، زیان و آسیب برساند]]

۲- اقسام خبر مردود و اسباب رد شدن آن:

علمای حدیث، خبر مردود را [به اعتبار احوال متون و صفات آن‌ها، و به اعتبار احوال راویان و صفات ایشان، و به اعتبار سند و سلسله‌ی احادیث] به اقسام و انواعی زیاد تقسیم کرده‌اند [۸۹]و بر بیشتر این اقسام، نام‌های ویژه‌ای نهاده‌اند و بر برخی از آن‌ها نیز اسم خاصّی را نگذاشته‌اند بلکه آن‌ها را با عنوانی عام، یعنی «ضعیف» خوانده‌اند.

اما اسباب ردّ حدیث، زیاد است که جملگی آن‌ها به یکی از این دو سببِ اساسی و محوری و کلیدی و بنیادین برمی‌گردند که عبارتند از:

الف) فقدان نظم و اتصال در سند و سلسله‌ی حدیث.

ب) طعن و ضعف و عیب و نقص در راوی حدیث.

و در تحت هریک از این دو سبب [به حسب مراتب]، انواع متعدد و گوناگونی وجود دارد که به زودی - اگر خدا بخواهد - با مباحثی مستقل و مفصّل، به بیان آن‌ها خواهم پرداخت؛ و نخست به بحث حدیث ضعیفی می‌پردازم که عنوانی عام برای نوع «مردود» است.

[۸۹] تا جایی که برخی از علماء، انواع حدیث مردود را به بیش از چهل قسم، رسانده‌اند.