۳- معرفة الإخوة والأخوات [شناخت راویان برادر و خواهر در هر طبقه از طبقات]
۱- مقدمه:
این علم - شناخت راویان برادر و خواهر در هر طبقه از طبقات - یکی از علوم و معارف حدیث‌پژوهان و صاحب نظران حدیثی است که بدان توجه و عنایتی ویژه، و اهتمامی در خور ورزیده‌اند و تألیفات و نوشته‌هایی را [در راستای شناخت و آشنایی با آن] اختصاص داده و در نظر گرفته‌اند.
و اختصاص این نوع [از علوم حدیث]، به تحقیق و پژوهش و تألیف و تصنیف، خود بیانگر میزان توجه و اهتمام علمای حدیث به [احوال] راویان و شناخت نسب و تبار و ریشه و دودمان آن‌ها، و شناخت برادران آن‌ها و غیر آن - چنانکه به زودی پس از این در انواع بعدی بدانها اشاره خواهد شد - می‌باشد.
۲- برخی از فواید «معرفة الإخوة والأخوات»:
یکی از فواید «شناخت راویان برادر و خواهر در هر طبقه از طبقات» این است تا در صورتی که مشاهده شد که دو نفر در نام پدر با همدیگر مشترک‌اند ولی برادر یکدیگر نیستند؛ چنین تصور نشود [که چون نام پدر هردو یکی است، پس] هردو برادر یکدیگر هستند؛ مثل: «عبدالله بن دینار» و «عمرو بن دینار»، که در این صورت اگر کسی از حقیقت ماجرا آگاه و مطلع نباشد، چنین گمان می‌کند که «عبدالله» و «عمرو»، با یکدیگر برادرند، حال آنکه آن دو برادر یکدیگر نیستند؛ گر چه اسم پدرشان یکی است.
۳- مثال‌ها و نمونه‌هایی برای «معرفة الإخوة والأخوات»:
الف) مثال دو برادر، در میان صحابه: «عمر» و «زید» که هردو پسران «خطاب» هستند.
ب) مثال سه برادر، در میان صحابه: «علی»، «جعفر» و «عقیل»، فرزندان «ابوطالب».
ج) مثال چهار برادر، در میان تبع تابعین: «سهیل»، «عبدالله»، «محمد» و «صالح»، فرزندان «ابوصالح».
د) مثال پنج برادر، در میان تبع تابعین: «سفیان»، «آدم»، «عمران»، «محمد» و «ابراهیم»، فرزندان «عُیینه».
هـ) مثال شش برادر و خواهر، در میان تابعین: «محمد»، «انس»، «یحیی»، «معبد»، «حفصه» و «کریمه»، فرزندان «سیرین».
و) مثال هفت برادر، در میان صحابه: «نعمان»، «معقل»، «عقیل»، «سوید»، «سِنان»، «عبدالرحمن» و «عبدالله»، فرزندان «مقرّن». و تمامی این هفت برادر، از زمره‌ی صحابی‌های مهاجری هستند که در این مکرمت و بزرگی، دیگر کسی با آن‌ها سهیم و شریک نیست. [۳۴۸]و برخی گفته‌اند: تمامی این هفت برادر، در غزوه‌ی «خندق» حضور داشته‌اند.
۴- مشهورترین کتاب‌هایی که در زمینه‌ی تدوین و نگارش «معرفة الإخوة والأخوات»، به رشته‌ی تحریر درآمده‌اند،
الف) کتاب «الإخوة»، تألیف ابوالمطرف بن فطیس اندلسی.
ب) کتاب «الإخوة»، تألیف ابوالعباس سرّاج. [۳۴۹]
[۳۴۸] یعنی به جز این هفت برادر، دیگر کسی در میان صحابه یافت نمی‌شود که هفت برادر باشند و همه از زمره‌ی صحابی‌های مهاجر هم باشند. [۳۴۹] «سرّاج»، منسوب به «سروج» (خورجین فروشی، زین‌سازی و زین‌فروشی) است. و زین‌سازی و زین‌فروشی، پیشه‌ی یکی از اجداد و نیاکان وی بوده است [از این جهت او را به «سرّاج» نسبت داده‌اند] و نام و نسب کامل وی عبارت است: «ابوالعباس، محمد بن اسحاق بن ابراهیم ثقفی». وی در زمان خودش، محدث نیشابور به شمار می‌آمد که شیخان [بخاری و مسلم] نیز از وی روایت نموده‌اند، و به سال ۳۱۳ ه . ق درگذشت و چهره در نقاب خاک کشید.