درآمدی بر علوم حدیث

۳- رواية الأكابر عن الأصاغر [روایت بزرگترها - از لحاظ سن و سال و علم و دانش - از کوچکترها؛ مانند: روایت استاد از شاگرد]

۱- تعریف «رواية الأكابر عن الأصاغر»:

الف) تعریف لغوی: «الأکابر»، جمع «اکبر» [بزرگتر، سالمندتر، مهمتر]، و «الأصاغر»، جمع «اصغر» [کوچکتر، جوانتر، خردتر]، و به معنای: «روایت بزرگترها از کوچکترها» است.

ب) تعریف اصطلاحی: «رواية الأكابر عن الأصاغر»، عبارت است از: «رواية الشخص عمن هودونه في السن والطبقة أو في العلم والحفظ»؛ «روایت‌کردن شخص از کسانی که از وی، از لحاظ سن و طبقه، یا علم و حفظ پائین‌تر باشند».

۲- شرح تعریف:

توضیح اینکه: راوی از شخصی حدیث را روایت کند که از وی، از لحاظ سنّی کوچکتر و از لحاظ طبقه، پائین‌تر باشد.

- و روایت کردن شخص از کسی که از وی، از لحاظ طبقه پائین‌تر است - همانند این است که صحابی از تابعی [و یا تابعی از تبع تابعین] و امثال آن، روایت کند.

و یا راوی، از شخصی حدیث را نقل نماید که از لحاظ علمی و حفظ و اتقان، از وی پائین‌تر باشد. مثل: روایت فرد عالم و حافظ از شیخ؛ گر چه این شیخ از لحاظ سن و سال، از فرد عالم و حافظ بزرگتر باشد.

شایان ذکر است که صرفاً سالخوردگی و مسنّی، و یا پیشقدم بودن در طبقه، بدون اینکه راوی و مَروی عنه، از لحاظ علمی، مساوی و یکسان باشند، برای نامیدن آن به «روایت اکابر از اصاغر» کافی و بسنده نمی‌باشند، [بلکه زمانی «روایت بزرگترها از کوچکترها»، تحقق پیدا می‌کند که فرد عالم و حافظ، از شیخ - گر چه این شیخ از لحاظ سن و سال از فرد عالم و حافظ، بزرگتر باشد - حدیثی را روایت کند]. و مثال‌ها و نمونه‌های آتی، این قضیه را بیشتر واضح و روشن می‌سازد.

۳- اقسام و مثال‌های «رواية الأكابر عن الأصاغر»:

ممکن است که «رواية الأكابر عن الأصاغر» را به سه قسم، تقسیم نمائیم که عبارتند از:

الف) اینکه راوی از مَروی عنه [روایت شده از او]، از لحاظ سنی و پیشقدمی و پیشتازی در طبقه، بزرگتر و برتر باشد (و فرد راوی از نظر علمی و حفظ و اتقان نیز از مَروی عنه بالاتر باشد).

ب) اینکه قدر و منزلت و شأن و جایگاه راوی از مَروی عنه، بیشتر باشد. مانند روایت حافظِ عالم از شیخ مسنِّ غیرحافظ. مثل روایت مالک از عبدالله بن دینار. [۳۲۸]

ج) اینکه راوی از لحاظ سنّی و قدر و منزلت، بزرگتر و برتر از مروی عنه باشد. یعنی راوی هم از لحاظ سنّی از مروی عنه بزرگتر باشد، و هم از نظر علم و دانش و حفظ واتقان از او برتر و والاتر باشد. مثل روایت برقانی از خطیب. [۳۲۹]

۴- برخی از صورت‌های «رواية الأكابر عن الأصاغر»:

الف) روایت صحابه از تابعین: مثل روایت عبادله و دیگر صحابه از کعب احبار.

ب) روایت تابعی از تبع تابعین: مثل روایت یحیی بن سعید انصاری از مالک.

[۳۲۸] مالک، امام و پیشوایی حافظ است؛ و عبدالله بن دینار، فقط یک شیخ روایت کننده به شمار می‌آید؛ گر چه از لحاظ سنّی از مالک بزرگتر است. [۳۲۹] چرا که برقانی از لحاظ سنّی و قدر و منزلت از خطیب بزرگتر و برتر است؛ زیرا او شیخ و استاد خطیب محسوب می‌شود و از او داناتر و عالم‌تر است.