درآمدی بر علوم حدیث

مبحث سوّم: خبر مردود به سبب طعن [ضعف و نقص] در راوی

۱- مراد از طعن [ضعف و نقص] در راوی چیست؟:

مراد از طعن [ضعف و نقص] در راوی، این است که [از ناحیه‌ی طلایه‌داران و پیشقراولانِ عرصه‌ی حدیث شناسی و پیشگامانِ پیشتاز عرصه‌ی روایت و درایت] مورد جرح و تضعیف قرار بگیرد، و از ناحیه‌ی عدالت و دینداری‌اش، و از سوی ضبط و حفظ و هوشیاری و بیداری و حواس جمعی و زیرکی‌اش، مورد نقد و اعتراض قرار بگیرد، و در این موارد ضعف و نقص متوجه‌اش بگردد.

۲- اسباب طعن در راوی [اسباب و عللی که به ذریعه‌ی آن‌ها، ضعف و نقص، متوجه یکی از راویان می‌شود].:

اسبابی که به ذریعه‌ی آن‌ها، ضعف و نقص و طعن و عیب، متوجه راوی می‌شود، ده مورد است که پنج مورد از آن، مربوط به «عدالت» راوی، و پنج مورد دیگر آن، متعلّق به «ضبط و حفظ» راوی می‌باشد.

پنج موردی که مربوط به طعن در «عدالت راوی» است، عبارتند از:

۱- کذب (دروغگویی راوی).

۲- اتهام [راوی] به دروغگویی.

۳- فسق راوی [یعنی بیرون شدن از فرمان خدا؛ خارج شدن از طریق حق و صلاح؛ ارتکاب اعمال زشت و ناروا؛ سرکشی نمودن و از حدود شرع خارج شدن؛ فسق و فجور و هرزگی و بی‌بند و باری].

۴- بدعتی بودن راوی.

۵- مجهول بودن راوی.

اما پنج موردی که متعلق به طعن در «ضبط و حفظ» راوی می‌باشد، عبارتند از:

۱- اشتباه و غلط زیاد.

۲- سوء حفظ.

۳- غفلت و بی‌توجهی و بی‌اعتنایی و بی‌ملاحظگی.

۴- کثرت اوهام.

۵- مخالفت کردن با روایتِ اشخاص مورد وثوق و مورد اعتماد.

و بزودی به بیان انواع حدیث مردود که به سبب یکی از این اسباب رد گردیده‌اند و در آن‌ها طعن و عیب وارد شده‌اند، - به ترتیب - خواهم پرداخت. و نخست به بیان نوعی خواهم پرداخت که سبب طعن و عیب و ضعف و نقصش از همه بیشتر و سختر است.