اجتهاد، نص، واقع، مصلحت

تأویل: Interpretation

عبارتست از بازگردانیدن هر چیز به غایتِ مورد نظر آن خواه قولی یا فعلی باشد و نیز حمل ظاهر بر معنای احتمالی، چنانچه از روی دلیل باشد، صحیح است و اگراز روی آنچه که دلیلیَّتِ آن، مظنون است باشد، فاسد است و در صورتی که این حمل، بدون هیچگونه دلیلی باشد، دیگر، تأویل نیست بلکه بازی با تعابیر است.

تأویل در اصطلاح علم تفسیر، بازگردانیدن آیه از معنای ظاهری آن به معنای محتمل است، در صورتی که آن معنای احتمالی، مُوافق با کتاب و سُنَّت باشد. نظیر فرمودة خُداوند متعال: «يُخْرِجُ الحَيَّ مِنَ اَلميِّتِ» که در اینجا چنانچه خارج کردنِ پرنده از تخم، اراده شود، تفسیر است و در صورتی که خارج کردن مؤمن از کافر و عالم از جاهل، اراده شُده باشد، تأویل می‌باشد.