اجتهاد، نص، واقع، مصلحت

أبوالولید محمّد بن أحمد ابن رشد

فیلسوف و طبیب و فقیه عربی آندولوسی که در قُرطبه به سال ۱۱۳۶ میلادی، متولّد و در علوم شرعی و عقلی، متبحّر شُد و منصب قضاوت را در إشبیلیّه و بعد از آن در قُرطبه، عُهده‌دار شُد و بدین ترتیب به منصب پدر و جدّش، اشتغال ورزید و به خاطر شرحی که بر کتاب أرسطو، نوشت، مُلقَّب به قاضی قُرطبه گردید. هنگامی که فلسفه، مورد اتّهام، قرار گرفت، ابن رشد مورد آزار و اذیّت، واقع شُد و به سرزمین أَلیسانة در نزدیکی قُرطبه، تبعید شد و پس از آن، حاکم وقت، او را عفو نمود. از مهمترین تصنیفات وی، شروحی است که بر کتاب‌های ارسطو و نیز کتاب تهافت التهافُت نوشته و با اثبات این مطلب که شریعت اسلامی به تأمُّل عقلانی، تشویق نموده و آن را واجِب دانسته است و نیز شریعت و فلسفه هر دو، حقّ به شمار می‌روند، در صددِ بوده تا بگوید فیلسوف می‌تواند میان فلسفه و دین، مُسالمت ایجاد کُنَد. از این رو به تدوین دو رساله، که یکی (فصل المقال فیما بینَ الحکمه و الشَّریعَه مِن الإِتِّصال) و دیگری (الکشف عن مناهج الأدلّه فی عقائد المّله) است، پرداخت. وی در زمینة طبّ، کتابِ (الکُلّیّات) را نوشت.