اجتهاد، نص، واقع، مصلحت

سوسیالوژی (نزعه اجتماعی): Sociologism

مُراد از آن، تفسیر و تأویل فراگیر برای جوامع و تنظیم آن‌ها و معنای أرزشهای آن‌ها و تحوّل آن‌ها از طریق شیوه‌های علم جامعه شناسی است. نزعة اجتماعی در جهت فراگیری ارزشهای اخلاقی و بلکه قواعد قانونی، حرکت می‌کُند و به منظور تفسیر و تبیین شکل‌گیری و دگرگونی آن ارزشها و قواعد از طریق نظریة سوسیالوژی، تلاش می‌کُند. همانگونه که این نزعة اجتماعی سعی می‌کند تا عالم ارزشها و انسانی و حتّی خود علم نفس را در مجموعه‌هایی که نظریة سوسیالوژی به شکل تفسیر نهائی در می‌آورد، خُلاصه کند.