فاطمه کجا رُشد می‌کند؟
از دیدگاه روان‌شناسی تربیتی، سه عامل مهم در ساختار شخصیت فرد، تأثیر مهمی دارند:
۱- وراثت.
۲- آموزش و فرهنگ.
۳- محیط زندگی.
در حقیقت این سه عامل، مثلث شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند، از نظر اصل «وراثت» فرزند نه تنها وارث وضعیت ظاهری پدر و مادر از قبیل شکل و قیافه، رنگ پوست، مو و غیره است، بلکه وارث حالات و صفات روانی پدر و مادر نیز می‌باشد؛ زیرا صفات روانی و حالات روحی نیز کاملاً در جنین مؤثر است.
«فرهنگ و محیط جغرافیایی» و اجتماعی در رشد بنیادهای اخلاقی و تربیتی و شکوفایی استعدادهای نهفته فرد، نقش مهمی دارد، البته نباید فراموش کرد که در ماورای این امور سه‌گانه، مسئله‌ی اراده و خواست خود انسان قرار گرفته است» [۵].
۱- از نظر وراثت؛ آنچه از خوبی‌های عالم و حسنات و نیکی‌های اخلاقی و رفتاری که در انبیای گذشته بوده‌اند، تماماً در وجود نازنین پیامبر اعظم ج جمع بودند، پس پدرش محمد رسول الله ج همان شخصیتی که قرآن از اخلاق نیکویش به تعجب آمده: ﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤﴾[القلم: ۴] «و تو اخلاق عظیم و برجستهاى دارى!».
و امّا مادر، کدام مادر؟ مادری فداکار و دلسوز مانند خدیجه‌لکه حلم، حیا، مروّت، پاکی و عفّت، حکمت و ادب و حُسن اخلاق جزو سرشتش بودند. پس فاطمهل خُلق و خو را از چنین پدر و مادری به ارث برده است.
امّا محیط و آموزش؛ فاطمه ل در بزرگ‌ترین و پاک‌ترین منازل کائنات دیده به جهان گشود، منزل همان محبوبی که پروردگار آن را از ایمان، اخلاص و برکت مملوّ گردانید، بر سفره‌ی تقوی و پاکی چشم گشود، نزد پرهیزکارترین پرهیزکاران در میان ذکر و تسبیحاتی که از زبان پدر و مادرش می‌شنید.
پس او در جایی رشد کرد که شاهد نزول وحی بر پدرش بود، و با گوش‌هایش آیات خدا را از رسول الله ج می‌شنید، بر اثر همین شیوه‌ی تربیتی و محل رشد و نموّ، عقل و قلب و درونش از نفحات جان‌فزای ربّانی لبریز گشت، و این وراثت، آموزش و محیط خانه، تأثیر به سزایی در تکوین شخصیت این نادره‌ی زمان داشته است.
فاطمه از معلّم و مربی‌ای ماننده پیامبر ج بهره برد همچنان که از تعلیمات مادر ایثارگر و مهربانش سجایای اخلاقی و صفات پسندیده را آموخت.
او در میان اخلاق کریمانه و بلند پدر و مادرش رشد کرد، همان پدری که شیوه و روش زندگانی‌اش برای جهانیان به عنوان برترین الگو معرفی شده است.
﴿لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ لِّمَن كَانَ يَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡيَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَكَرَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا ٢١﴾[الأحزاب: ۲۱].
«سرمشق و الگوی زيبايی در (شيوه‌ی پندار و گفتار و كردار) پيغمبر خدا برای شما است. برای كسانی كه (دارای سه ويژگی باشند:) اميد به خدا داشته، و جويای قيامت باشند، و خدای را بسيار ياد كنند».
به همین علّت فاطمه‌لدر عفّت کامل، عزّت نفس، خیرخواهی و نیز بر حُسن خلق رُشد کرد و اینها از تعالیم پدر دلسوزش که پیامبر امت، و رسول رحمت، بهترین مرشد و بزرگ‌ترین مربی و هدایت کننده به سوی راه راست بود، می‌باشد [۶].
[۵] پژوهش پیرامون زندگی حضرت علی س: ص ۱۷. [۶] نساء حول الرسول : ص ۴۲۱.