پیشگفتار
لازم است قبل از ورود به بحث «نبوت و انبیاء» معنی نبوت را توضیح دهیم و خطوط و مزایای آنرا بیان نماییم، بعد به شرح و بسط صفات انبیاء و ویژگی‌های دعوتی، که آورنده و مبلغ آن بوده‌اند، بپردازیم. تا تأثیر عظیم میراث گرانبهای انبیاء‡در جامعه و در میان امت‌هایی که به سوی آنان مبعوث شده‌اند تبیین و روشن گردد. و معلوم شود بعثت آن‌ها چه اثر بزرگی بر تغییر مفاهیم و عقاید این امت‌ها داشته است.
آن‌ها امت‌ها را از ظلمت‌‌ها و تاریک به سوی نور و روشنایی هدایت گر بوده، و انسان‌ها را از گمراهی و سرگشتگی به سوی هدایت و ره‌یافتگی رهنمون شده‌اند.
دعوت انبیاء وسیله نجات بشریت از میکروب‌ها و آلودگی‌های شرک و وثنیت، و پاکسازی جامعه از آلودگی و عفونت‌های فساد و انحلال اخلاقی، و هرج و مرج و بی‌نظمی و... بود. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: ﴿كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ فِيمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِۚ وَمَا ٱخۡتَلَفَ فِيهِ إِلَّا ٱلَّذِينَ أُوتُوهُ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۖ فَهَدَى ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ ٱلۡحَقِّ بِإِذۡنِهِۦۗ وَٱللَّهُ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٍ ٢١٣﴾[البقرة: ۲۱۳]. [۱]
این آیه کریمه اشاره به این واقعیت دارد که انسان‌ها در ابتدا بر هدایت و دین حق بوده‌اند، بعدها اختلاف و چند دستگی در میان آن‌ها بروز کرد و با هم به تنازع برخاستند و در روی زمین فساد به راه انداختند، و از راه درست و مستقیم منحرف شدند، در نتیجه خداوند از میان آن‌ها پیغمبران را – به عنوان بشارت دهنده و بیم دهنده - مبعوث نمود.
از حضرت عبدالله ابن عباسبروایت شده که «فاصله‌ی زمانی میان حضرت آدم و نوح ده قرن بود و در این فاصله انسان‌ها بر حق بودند» تا اینکه اختلاف و انحراف میان آن‌ها بروز کرد خداوند حضرت نوح و سایر انبیای بعد از او‡را به منظور باز گردانیدن بشریت به جاده حق و صواب مبعوث نمود.
خداوند باری تعالیأکه اصدق القائلین است هدف از بعثت پیغمبران گرامی را بیان کرده می‌فرماید:
﴿رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا ١٦٥﴾[النساء: ۱۶۵]. [۲]
چنانکه خداوند هر رسولی را به عنوان نجات دهنده قومش از تاریکستان نادانی و گمراهی قرار داده و می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ بَِٔايَٰتِنَآ أَنۡ أَخۡرِجۡ قَوۡمَكَ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ وَذَكِّرۡهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّكُلِّ صَبَّارٖ شَكُورٖ ٥﴾[إبراهیم: ۵]. [۳]
[۱] مردم یک امت بودند پس خدا پیامبران را مژده دهنده و بیم دهنده فرستاد و با ایشان کتابی بحق نازل فرمود تا اینکه آن کتاب بین مردم در آنچه اختلاف دارند حکم کند و اختلاف در آن کتاب نکردند مگر آنان که کتاب (خدا) به آنان داده شده بود بعد از آنکه دلیل‌های روشن بر ایشان آمد و اختلاف آن‌ها در کتاب نتیجه سرکشی و تجاوز و ستم بین خودشان بود پس خداوند مؤمنین را بسوی حقی که در آن اختلاف داشتند هدایت و رهنمون کرد به اذن و اراده‌ی خود و خدا هرکس را که (خود) بخواهد به راه راست و درست هدایت می‌کند. [۲] پیغمبران نوید دهندگان و ترسانندگانند تا نباشد برای مردم بر خدا حجت و به آن‌های بعد از (ارسال) پیغمبران و خدا است عزتمند حکیم. [۳] و همانا فرستادیم و مبعوث کردیم موسی را با آیه‌های خود، که بیرون آور قومت را از تاریکستان (شرک و گمراهی) بسوی نور (هدایت و توحید) و یادآوریشان کن به روزهای خدا (نعمت‌های خدا یا وقایع و رخدادهای زمانه) همانا که در این است نشانه‌هایی برای هر شکیبای سپاسگزار. به نقل از (البدایة والنهایة جلد ۲ صفحه ۹۲) به نقل از صحیح البخاری.