حقیقت دین و افسانه خرافات

فهرست کتاب

در مصادر دین اختلاف نیست

در مصادر دین اختلاف نیست

مصادر اسلام، ادله‌ی احکام، مرجع اهل علم و بافت کلی آن، همان چیزی است که پیشتر گفتیم و امت اسلام در هیچ زمان و در هیچ مکان جز اینها، مصادر دیگری برای دین خویش به رسمیت نمی‌شناسد.

البته گه‌گاه در نفظ ـ و در حقیقت ـ اختلافی بر سر حجت بودن قیاس و اجماع به میان آمده است، ولی اختلاف، اختلافی ناچیز بوده است، که مناقشه برانگیخته اما خصومت نیافریده است. زیرا احکامی که در نظر مائلین به قیاس از طریق قیاس به ثبوت رسیده است، در نظر منکرین قیاس نیز ثابت گردیده است ولی با استدلال با دلیلی دیگر و با استناد به نگرشی دیگر.

از این جهت است که گفته‌ایم اگر اختلافی باشد در حفظ لفظ و نام است و نه در محتوی و حقیقت، و از قدیم گفته‌اند در اصطلاح منازعه‌ای نیست.

همچنان کسانی که منکر اجماع می‌باشند بر این پندار نیستند که با عمومیت‌ یافتن یک دیدگاه خود به خود حکمی پدیدار می‌گردد ـ بدون آن که استنادی به نصوص دین داشته باشد، و به تدریج مورد اتفاق همگان قرار می‌گیرد ... چنین چیزی خطاست. زیرا چنین کاری در توان اجماع نیست و مردم هر چند بی‌شمار باشند منشأ حکمی شرعی نتوانند شد.

دانسته شد که اجماع باید برگرفته از کتاب و سنت باشد و نتیجه‌اش این است که مجادله و اختلاف درباره‌ی حقایقی که همه‌ی خردمندان امت بر نحوه‌ی فهم آنها متفق شده باشند، از میان برمی‌خیزد.