باب: فضل و بزرگی توبه و استغفار
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَمَن يَعۡمَلۡ سُوٓءًا أَوۡ يَظۡلِمۡ نَفۡسَهُۥ ثُمَّ يَسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَ يَجِدِ ٱللَّهَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا ١١٠﴾[النساء: ۱۱۰].
«و هر کس که عمل زشتی انجام دهد یا (با انجام گناهی) بر خویشتن ستم کند و سپس از خداوند، طلب بخشش نماید و استغفار کند، خداوند را بسیار بخشنده و مهربان خواهد یافت».
و نیز می‌فرماید:
﴿وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمۡ وَأَنتَ فِيهِمۡۚ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ مُعَذِّبَهُمۡ وَهُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ ٣٣﴾[الأنفال: ۳۳].
«و خداوند در حالی که تو در بین آنانی و نیز در حالی که آنان طلب آمرزش می‌کنند، آنان را عذاب نخواهد کرد».
و نیز می‌فرماید:
﴿وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ ١٣٥﴾[آل عران: ۱۳۵].
«و کسانی که دچار گناه (کبیره‌ای) شدند یا (با انجام گناه صغیره‌ای) بر خویشتن ستم کردند به یاد خدا می‌افتند و آمرزش گناهان را خواستار می‌شوند و به جز خدا کیست که گناهان را بیامرزد و با علم و آگاهی بر (زشتی کار و نهی و وعید خدا از آن) چیزی که انجام داده‌اند پافشاری نمی‌کنند (و به تکرار گناه دست نمی‌یازند)».
* پیامبر صفرمود:
«وَالّذی نفسی بیدهِ لوْ لمْ تذنبوا لذهبَ اللهُ بکمْ وَلجاءَ بقومٍ یذنبونَ فیستغفرونَ اللهَ فیغفرُ لهمْ».(به روایت از مسلم).
«سوگند به کسی که جانم در دست اوست اگر شما گناه نمی‌کردید خداوند، شما را می‌میراند و قومی را بر روی زمین می‌آورد که گناه کنند و به دنبال آن، از خداوند طلب مغفرت نمایند و او (توبه‌شان را قبول کند) و گناهانشان را ببخشاید».
* پیامبر صفرمود:
«إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَخْطَأَ خَطِيئَةً نُكِتَتْ فِى قَلْبِهِ نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ فَإِذَا هُوَ نَزَعَ وَاسْتَغْفَرَ وَتَابَ سُقِلَ قَلْبُهُ وَإِنْ عَادَ زِيدَ فِيهَا حَتَّى تَعْلُوَ قَلْبَهُ وَهُوَ الرَّانُ الَّذِى ذَكَرَ اللَّهُ﴿كَلَّاۖ بَلۡۜ رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ ١٤﴾[المطففین: ۱۴] (ترمذی آن را روایت کرده و آلبانی آن را حسن دانسته است).
«هرگاه عبد، گناهی مرتکب می‌شود نقطه‌ی سیاهی در قلب او پدیدار می‌شود؛ هرگاه از آن، دست بکشد و استغفار کند، قلبش جلا داده می‌شود (و از آن نقطه، پاک می‌شود) ولی اگر دوباره به آن گناه دست بزند، نقطه‌های سیاه در قلبش زیاد می‌شود تا این که قلبش را فرا می‌گیرد و این همان «ران» است که خداوند از آن، یاد کرده است: نه هرگز! بلکه آنچه (از کارهای زشت و گناه) که در دنیا کسب می‌کردند بر قلب‌هایشان چیره شده است».
* پیامبر صفرمود:
«سیّدُ الاستغفارِ أنْ تقولَ: اللّهمَّ أَنتَ ربّی لا إلهَ إلاَّ أنتَ خلقتنِی وَأنَا عبدك وَأَنَا علی عهدك وَوعدك مااستطعتُ أعوذبك منْ شرِّ ما صنعتُ أبوءُ لك بنعمتك علیَّ وَأبوءُ بذنبی فاغفرْ لی فإنّهُ لا یغفرُ الذّنوب إلاّ إنتَ. قالَ: ومنْ قالها منَ النّهارِ موقناً بهَا فماتَ منْ یومهِ قبلَ أنْ یمسی فهوَ منْ أهلِ الجنّةِ وَمنْ قالها منّ اللّیلِ وَهوَ موقنٌ بها فمات قبلَ أنْ یصبحَ فهوَ منْ أهلِ الجنّةِ».(به روایت از بخاری).
«برترین استغفارها این است که بگویی: خداوندا، تو پروردگارِ من هستی، هیچ معبود به حقّی جز تو نیست؛ تو مرا آفریدی و من بنده‌ی تو ام و تا آن جا که بتوانم بر عهد و پیمان تو می‌مانم؛ از شرِّ آنچه که انجام داده‌ام به تو پناه می‌آورم؛ به نعمت‌هایت بر خود، اقرار می‌کنم و به گناهان خویشتن اعتراف می‌نمایم پس مرا ببخشای، که بی‌گمان، هیچ‌کس جز تو نمی‌تواند گناهان را ببخشاید». و سپس فرمود: «هر کس در حالی که به آن ایمان و یقین دارد، آن را در روز بخواند و در همان روز، قبل از فرا رسیدن شب، بمیرد از بهشتیان است و نیز هر کس که آن را در شب بگوید در حالی که به آن ایمان و یقین دارد و قبل از فرا رسیدن صبح بمیرد بهشتی است».