۱- در شب هجرت:
حضرت رسول جبه علی که در خانۀ آن‌حضرت زندگی می‌کرد دستور داد تا شبی که می‌خواست از مکه به مدینه هجرت فرماید، در خوابگاهش که در آن فصل در اثر اعتدال هوا در حیاط خانه قرار داشت بخوابد، تا اگر کفار که در آن شب موعود مراقب آن‌حضرت خواهند بود از شکاف در ورودی یا از محل مرتفعی مانند بام خانۀ مجاور به داخل خانه نظر اندازند، با دیدن علی در خوابگاه رسول الله تصور کنند که آن‌حضرت در جای خود خوابیده است و این امر برای آن‌حضرت فرصتی باشد تا موفق شود در آن شب از مکه خارج گردد و به جائی که طبق نقشه در نظر داشت برود.
علی با یقین به اینکه در معرض خطر شدیدی قرار می‌گیرد که ممکن است به قیمت جانش تمام شود، این مأموریت دینی را مخلصانه و صرفاً به خاطر رضایتِ خدا قبول کرد و در خوابگاه آن‌حضرت خوابید.
علی مطمئین بود که می‌تواند به خوبی از عهدۀ انجام این کار خطرناک برآید. زیرا از طرفی اطمینان داشت که از عهدۀ دفع هر مهاجمی هرچند رزمنده و زورمند باشد به درستی برمی‌آید که او را آناً جثۀ بی‌جان کند و از طرفی دیگر یقین داشت که گرچه کفار خانه در آن شب محاصره خواهند کرد و زیر نظر خواهند گرفت، ولی در طول شب کاری به خانه نخواهند داشت. چه عادت و رسم موروثی عرب این بود که در شب به خانه کسی که به او سوء قصد دارند هجوم نبرند و این امر یعنی شبیخون را خیلی قبیح و برخلاف مروئت و مردانگی می‌دانستند. به همین لحاظ بود که کفار قریش در نظر داشتند خانه را در طول شب تحت مراقبت گیرند و در هنگام صبح که حضرت رسول طبق معمول گذشته از خانه خارج می‌شود و برای انجام نماز صبح به مسجد الحرام می‌رود مقصود مشؤم خود را انجام دهند.
گذشته از این حضرت رسول به حضرت علی دستور فرمود تا آن شب در جایگاه آن‌حضرت بخوابد و روز بعدش سپرده‌ها و امانات مردم را که نزد آن‌حضرت بوده به صاحبان آن‌ها مسترد نماید. لهذا علی یقین داشت که آن‌حضرت تلویحاً فرموده است هیچگونه آسیبی به او نمی‌رسد و او پس از سفر آن‌حضرت باقی خواهد ماند، تا ودایع مردم را به آن‌ها باز گرداند؛ زیرا فرمایش صاحب رسالت بزرگ به خطا نخواهد رفت.
گرچه علی با این وصف بر حیات خویش اطمینان داشت، ولی یقین است که مع الوصف شجاعت شدید و قوت قلب کم‌نظیر می‌خواهد تا کسی از روی میل و علاقه این کار خطرناک را به عهده بگیرد و عملاً اقدام و انجام دهد.
مگر نه این است که همین که صبح می‌شد، علی در دهان مرگ سرخ قرار می‌گرفت؟
مگر نه این است که کفار در هنگام صبح با دیدن علی در خوابگاه رسول الله پی به خطای خود می‌بردند که در اثر وجود علی در خوابگاه رسول الله فریب خورده‌اند و رسول الله بدین سبب از دست‌شان نجات یافته است؟
پس حضرت علی سبب مؤثر و عامل بس مهمی در موفقیت حضرت رسول برای هجرت گردیده است و به اصطلاح امروزی، علی نقش عظیمی در امر هجرت آن‌حضرت به عهده گرفته و به خوبی انجام داده است و بدین جهت یقین است که کفار از کار علی خشمگین خواهند شد و طبیعی است که برای تخفیف شدت خشم خود قبل از هر کاری ظاهراً باید او را به قتل برسانند.
ولی چون لطف خدا و برکت نظر رسول الله شامل حال علی بود، نه تنها از مرگ نجات یافت، بلکه کمترین آزاری هم ندید.
کفار فهمیدند که قتل علی نه تنها گرهی از مشکل کارشان نمی‌گشاید، بلکه کارشان را مشکلتر خواهد کرد. زیرا قتل این بزرگوار خشم بنی هاشم را برانگیخته جنگ طایفه‌ای را به بار خواهد آورد، لهذا کاری به کار علی نداشتند و بدون فوتِ وقت برای دست یافتن بر حضرت رسول و رفیق و همسفرش ابوبکر به اطراف و طرح خارج مکه شتافتند.