نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام

سبب چهارم:

بعضی از قبایل از چارپاست قریش خشمگین بودند. قبایل عربی که به اسلام گرویده بودند به خصوص آنها که بعضی از افرادشان از دین برگشتند و سپس با زور شمشیر دوباره اسلام را پذیرفتند، بعضی واقعاً مسلمان شدند و بعضی به ناچار به اسلام تن در دادند و بعضی در حالی مسلمان شدند که در دلشان چیزی بود، بنابراین این افراد دوست نداشتند که همواره ریاست با قریش باشد و از این ناراحت بودند، و می‌گفتند چرا ریاست از آن قریش است؟ بنابراین ابن خلدون می‌گوید: «بعضی از قبائل می‌خواستند بر قریش ریاست کنند بنابراین به والیان و فرمانداران طعنه می‌زدند» [۱۰۳]و نرم‌خویی عثمان بهترین فرصت برای آنها جهت رسیدن به هدفشان بود.

این‌ها مهمترین عوامل و اسباب فتنه بود، و اسبابی دیگر هم هست که آن را بیان نمی‌کنم تا بحث طولانی نشود.

[۱۰۳] منبع سابق ۱/۳۶۵.