چه كسانی عدالت اصحاب را خرده می‌گیرند؟
چهار گروه عدالت اصحاب را مورد عیب‌جویی قرار می‌دهند، گروه اول شیعه، و گروه دوم خوارج، و گروه سوم نواصب و گروه چهارم معتزله هستند، و مخالفت همه اینها در اجماع مسلمین تاثیر ندارد، چون نظر اینها اعتباری ندارد. و آنها به دلایل زیر به اصحاب طعنه می‌زنند.
اول: اینکه بعضی از اصحاب پیامبرصمرتکب گناه شده‌اند.
دوم: اینکه بعضی از اصحاب طبق تصریح قرآن و سنت منافق بوده‌اند.
سوم اینکه: می‌گویند اگر همه اصحاب عادل شمرده شوند پس باید همه آنها برابر باشند و وقتی که مقام همه برابر نیست پس همه عادل نیستند.
چهارم: می‌گویند دلیلی بر عدالت همه اصحاب پیامبرصوجود ندارد.
پاسخ: اینکه بعضی از آنها مرتکب گناه شده‌اند، به عدالت آنها زیانی وارد نمی‌کند، چنان که بیان کردیم. و ما می‌گوییم آنها عادل هستند و معصوم نیستند.
و اما اینکه می‌گویند بعضی از اصحاب منافق بوده‌اند این دروغ است. و منافقان از اصحاب نیستند، چون صحابی به کسی گفته می‌شود که در حالی که ایمان داشته پیامبر را دیده است و بر ایمان وفات یافته است، و منافقان در حال ایمان پیامبر را ندیده‌اند و نیز بر ایمان نمرده‌اند، بنابراین تعریف صحابی آنها را شامل نمی‌شود.
اما اینکه می‌گویند اگر بگوییم اصحاب همه عادل هستند از این لازم می‌شود که همه را برابر قرار دهیم، باید گفت که این درست نیست و لازم نمی‌شود که همه را برابر قرار دهیم، ابوبکر از همه اصحاب پیامبرصافضل و برتر است و بعد از او عمر و بعد از او عثمان و بعد از او علی و بعد از او دیگر ده نفری که به بهشت مژده داده شده‌اند افضل و برترند، و بعد از آنها اهل بدر و بعد از آنها اهل بیعت الرضوان افضل و برترند، پس اصحاب در فضیلت و برتری برابر نیستند، چنان که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمَا لَكُمۡ أَلَّا تُنفِقُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَٰثُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَا يَسۡتَوِي مِنكُم مَّنۡ أَنفَقَ مِن قَبۡلِ ٱلۡفَتۡحِ وَقَٰتَلَۚ أُوْلَٰٓئِكَ أَعۡظَمُ دَرَجَةٗ مِّنَ ٱلَّذِينَ أَنفَقُواْ مِنۢ بَعۡدُ وَقَٰتَلُواْۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ ١٠﴾[الحدید: ۱۰].
«چه عذرى براى شماست که در راه خدا انفاق نمىکنید در حالى که میراث آسمانها و زمین همه از آن خداست (و کسى چیزى را با خود نمىبرد)! کسانى که قبل از پیروزى فتح مکه انفاق کردند و جنگیدند (با کسانى که پس از پیروزى انفاق کردند) یکسان نیستند; آنها بلندمقامتر از کسانى هستند که بعد از فتح مکه انفاق نمودند و جهاد کردند; و خداوند به هر دو وعده نیک داده; و خدا به آنچه انجام مىدهید آگاه است و پاداش آن را به شما خواهد داد».
و وقتی پیامبران در فضل و برتری برابر نیستند چنان که خداوند می‌فرماید: ﴿۞تِلۡكَ ٱلرُّسُلُ فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۘ﴾[البقره: ۲۵۳]. «بعضى از آن رسولان را بر بعضى دیگر برترى دادیم»این پیغمبران بعضی از ایشان را بر بعضی دیگر برتری داده‌ایم پس اصحاب هم اینگونه هستند.
اما اینکه می‌گویند دلیلی بر عدالت همه اصحاب وجود ندارد، پیش‌تر دلایلی از قرآن و سنت در این مورد بیان شد، و تردیدی نیست که بدعت‌گذاران از دلایلی استدلال کرده‌اند ولی ما قبل از بیان دلایل آنها گفتۀ الهی را ذکر می‌کنیم که می‌فرماید: ﴿هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ مِنۡهُ ءَايَٰتٞ مُّحۡكَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٞۖ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمۡ زَيۡغٞ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَٰبَهَ مِنۡهُ ٱبۡتِغَآءَ ٱلۡفِتۡنَةِ وَٱبۡتِغَآءَ تَأۡوِيلِهِۦۖ وَمَا يَعۡلَمُ تَأۡوِيلَهُۥٓ إِلَّا ٱللَّهُۗ وَٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِۦ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ رَبِّنَاۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٧﴾[آل عمران: ٧].
«او کسى است که این کتاب (آسمانى) را بر تو نازل کرد، که قسمتى از آن، آیات «محکم» ( صریح و روشن) است; که اساس این کتاب مىباشد; (و هر گونه پیچیدگى در آیات دیگر، با مراجعه به اینها، برطرف مىگردد.) و قسمتى از آن، «متشابه» است ( آیاتى که به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات دیگر، در نگاه اول، احتمالات مختلفى در آن مىرود; ولى با توجه به آیات محکم، تفسیر آنها آشکار مىگردد.) اما آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند، تا فتنهانگیزى کنند (و مردم را گمراه سازند); و تفسیر (نادرستى) براى آن مىطلبند; در حالى که تفسیر آنها را، جز خدا و راسخان در علم، نمىدانند. (آنها که به دنبال فهم و درک اسرار همه آیات قرآن در پرتو علم و دانش الهى) مىگویند: «ما به همه آن ایمان آوردیم; همه از طرف پروردگار ماست.» و جز صاحبان عقل، متذکر نمىشوند (و این حقیقت را درک نمىکنند)».
پس کسانی که می‌گویند اصحاب عادل نیستند شبهاتی از کتاب خدا و از سنت پیامبرصدارند. و اینک این شبهات را بیان می‌کنیم و به آن پاسخ می‌دهیم.