نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام

۵- آیا درست که پیامبر ابوبکر را با سورۀ براءت فرستاد و او را در حج امیر مردم کرد سپس او را برگرداند و علی در جای او قرار داد؟

اولاً پیامبر علی را به عنوان امیر حج نفرستاد بلکه در سال نهم امیر مردم در حج ابوبکر بود، و وقتی علی پیش ابوبکر آمد ابوبکر از او پرسید پیروی می‌کنی یا امیر هستی؟ گفت: بلکه پیروی می‌کنم. و کل قضیه این است که پیامبر با کفار مکه عهد و پیمان داشت و خداوند به او فرمان داد که عهد آنها را به آنان باز گرداند و از آنها اظهار بیزاری کند، خداوند متعال می‌فرماید: ﴿بَرَآءَةٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦٓ إِلَى ٱلَّذِينَ عَٰهَدتُّم مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ١ فَسِيحُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُمۡ غَيۡرُ مُعۡجِزِي ٱللَّهِ وَأَنَّ ٱللَّهَ مُخۡزِي ٱلۡكَٰفِرِينَ ٢ وَأَذَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦٓ إِلَى ٱلنَّاسِ يَوۡمَ ٱلۡحَجِّ ٱلۡأَكۡبَرِ أَنَّ ٱللَّهَ بَرِيٓءٞ مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ وَرَسُولُهُۥۚ فَإِن تُبۡتُمۡ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ وَإِن تَوَلَّيۡتُمۡ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُمۡ غَيۡرُ مُعۡجِزِي ٱللَّهِۗ وَبَشِّرِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ٣﴾[التوبة: ۱-۳].

«(این، اعلام) بیزاری خداوند و پیغمبرش از مشرکانی است که شما با آنان پیمان بسته‌اید پس (ای مومنان! به کافران بگوئید): آزادانه چهار ماه در زمین بگردید و بدانید که شما هرگز نمی‌توانید خدا را درمانده کنید و بیگمان خداوند کافران را خوار و رسوا می‌سازد این اعلامی است از سوی خدا و پیغمبرش به همه مردم در روز بزرگترین حج که خدا و پیغمبر از مشرکان بیزارند و اگر توبه کردید این برای شما بهتر است، و اگر سرپیچی کردید بدانید که شما نمی‌توانید خدای را درمانده دارید و کافران را به عذاب عظیم و سخت دردناکی مژده بده».

و عادت عرب‌ها بر این بود که وقتی بین آنها و کسی عهد و پیمانی می‌بود باید آن عهد و پیمان را خود آن شخص یا فردی از خانواده‌اش لغو می‌کرد، و ابوبکر در حج امیر مردم بود و در عرفه برای آنها سخنرانی کرد [۳۵۴].

[۳۵۴] بخاری كتاب التفسیر سوره براءة، ونگا: سخن حافظ ابن حجر در فتح الباري در شرح اين حديث كه مفيد است.