آغاز ظهور تشیّع
شورش و جدایی خوارج زمانی شروع شد که قضیه حکمیّت (بین علیب بوقوع پیوست، و مردم بدون دستیابی به اتفاق نظر متفرّق شدند.
بعد از بوجود آمدن بدعت خوارج، بدعت‌های تشیّع پدید آمد [۲]، پس از آن پیاپی ظهور فرقه ها ادامه یافت، همانگونه که رسول خداصدر احادیث متعدّد به این امر اشاره فرموده است، از جمله روایتی که امام احمد از ابوهریرهس روایت کرده که رسول خداصفرمود: «افترقت اليهودُ على إحدى وسبعين فرقة،وافترقت النصارى على إحدى أو اثنتين وسبعين فرقة،وتفترق أُمَّتي على ثلاث وسبعين فرقة» [۳]یهودیان به هفتاد و یک فرقه و نصارا هفتاد و دو فرقه شدند، ولی این امّت اسلام به هفتاد و سه دسته متفرّق خواهند شد.
پس از این حوادث؛ تشیّع در کوفه [۴]سربرآوردند، لذا در روایات شیعه آمده است: «از میان شهر و دیاری مسلمین جز کوفه کسی دعوتشان را قبول نکرد» [۵]. سپس بعد از آن؛ شیعه گری در جاهای دیگر منتشر شد، همانگونه که اعتقاد «إرجاء و مُرجئه» در کوفه ظهور کردند، و اعتقاد «قدریه، معتزله و ایده های فاسد» از کوفه سر بر بیرون آورد و «جهمیه» در ناحیه ی خراسان تشکیل شد.
[۲] منهاج السنة شیخ الإسلام ابن تیمیة ت٧۲۸ ج۱/۲۱۸-۲۱٩ . [۳] روایت امام أحمد ح۵٩۱۰،و ابن تیمیة فرمود:«حدیثٌ صحیحٌ است و در سنن ومسانید مشهور است. مجموع الفتاوى ج۳/۳۴۵ . [۴] مجموع الفتاوى ج۲۰/۳۰۱ . [۵] بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج۱۰۰/۲۵٩ محمد باقر مجلسی (ت۱۱۱۱) .