مراحل تغییر مفهوم عصمت
س۱۱۶- لطفاً به اختصار تغییراتی را که علمای شیعه در اعتقاد به عصمت ائمه بوجود آورده اند بیان کنید؟
ج- قبلاً بیان شد که اولین استاد آن‌ها عبدالله بن سبأ یهودی می گفت: علی خدا است، ولی نقل نشده که او مقوله عصمت را بر حسب نظر علمای شیعه مطرح کرده باشد (و به همه ائمه تعمیم داده باشد).
*- سپس هشام بن حکم عقیده عصمت را تغییر داد و گفت: امام گناه نمی کند [۵۳٧].
توضیح:
اینکه می گویند: امام گناه نمی کند، با عقیده ایشان در مورد قضا و قدر مبنی بر اینکه انسان آزاد است و انتخاب با اوست، و بنده خالق اعمال خویش می باشد؛ تعارض و تناقض دارد، و این خواننده محترم را متوجه این می نماید که مفهوم عصمت قبل از مذهب آن‌ها در مورد تقدیر شکل گرفته است، چون آن‌ها عقیده خود را در مورد تقدیر الهی در قرن سوم از معتزله فرا گرفته‌اند!!.
*- سپس شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ هجری) مفهوم عصمت را تغییر داد و گفت: «عصمت لطفی است که خداوند در حق بنده مکلف می نماید، و او را از ارتکاب گناه و ترک اطاعت باز می دارد با اینکه او توان انجام گناه را دارد» [۵۳۸].
*- سپس شیخ شیعه ابن بابویه قمی(۳۸۱ هجری) بار دیگر مفهوم عصمت را تغییر داد و گفت: اعتقاد ما در مورد ائمه این است که آن‌ها معصومند و از هر گناه و آلودگی پاک هستند، و مرتکب هیچ گناه صغیره و کبیره ای نمی شوند، و در آنچه خدا به آن فرمان داده سرپیچی نمی کنند، و هر کس بگوید: آن‌ها در بعضی حالات معصوم نیستند، آن‌ها را نشناخته است، و هرکس آنان را نشناخته باشد کافر است، و ما درباره آن‌ها معتقدیم که معصومند و در همه کارهای‌شان از اول تا آخر موصوف به کمال و تمام و علم هستند، و در هیچ یک از حالات‌شان به نقص و گناه و عدم علم توصیف نمی‌شوند [۵۳٩].
توضیح :
خواننده محترم و منصف ملاحظه می کنید که مفهوم عصمت با برخی از افکار معتزله همچون فکر و اندیشه لطف الهی، و اندیشه اختیار انسان، آمیخته شده است، بنابراین عصمت بدین معنی نیست که خداوند امامانشان را بر گناه نکردن مجبور می‌نماید، بلکه خداوند لطف هایی در حق امام عنایت می کند که با اختیار خود گناه را ترک کند.
*- سپس مجلسی(م ۱۱۱۱ هجری) مفهوم عصمت را بار دیگر دگرگون ساخت و گفت: «اصحاب امامیه ما اجماع کرده اند که ائمه از ارتکاب گناهان صغیره و کبیره معصومند، و نه از روی عمد، و نه از روی فراموشی و خطا مرتکب گناه نمی شوند، و از زمان تولد تا وقتی که به دیدار خداوند می شتابند معصومند» [۵۴۰].
یک رسوایی:
مجلسی می گوید: «به علت روایات متعدّدی که حاکی از آن هستند سهو و فراموشی از ائمه سر زده و نیز اصحاب ما گفته اند: دچار فراموشی می شوند، جز افرادی شاذ و خارج از قاعده که گفته اند سر زدن فراموشی از آن‌ها جایز نیست ... در مجموع مسئله خیلی مشکل است...» [۵۴۱].
توضیح:
امام‌شان مجلسی اعتراف می کند که اجماع علمای شیعه بر عصمت ائمه با روایات‌شان تضاد دارد، و این نکته آن‌ها را بر آن داشته است که با فشار زیاد، و بدون میل و رغبت بگویند: علمای شیعه آنان بر گمراهی اجماع کرده‌اند!!.
[۵۳٧] بحار الانوار ۲۵ / ۱٩۲- ۱٩۳ . [۵۳۸] النکت الاعتقادیه مفید ۳۳- ۳۴ . [۵۳٩] الاعتقادات ابن بابویه، ص ۱۰۸- ۱۰٩ . [۵۴۰] بحار الانوار ۲۵ / ۳۵۱ . [۵۴۱] بحار الانوار مجلسی ۲۵ / ۳۵۱ .