اعدام استاد سید قطب

(زمان: ۱۴ ربیع الاخر ۱۳۸۵ هـ – ۱ آگوست ۱۹۶۶ م.)

صاحب تفسیر مشهور «في ظلال القرآن» و مؤلف مجموعه کتب فکری و اندیشه ای که بر بسیاری از جنبشها و جماعت‌های اسلامگرای معاصر تأثیر گذاشته، استاد ادیب سید قطب ابراهیم در سال ۱۳۲۴ هـ برابر با ۱۹۰۶ م. در روستای «موشه» از توابع استان آسیوط در صعید مصر به دنیا آمد. در سال ۱۳۳۸ هـ برای ادامه تحصیل به قاهره رفت و در سال ۱۳۵۲ هـ با دریافت لیسانس ادبیات از دانشگاه قاهره فارغ التحصیل شد. وی تحت تأثیر مکتب ادبی «العقاد» قرار داشت و پس از فراعت از تحصیل بعنوان معلم در روستاها و شهرهای زیادی خدمت کرد. در سال ۱۳۶۸ هـ ق مطابق ۱۹۴۸م. وزارت معارف مصر وی را همراه عده ای دیگر برای مطالعه در خصوص روشهای آموزش و پرورش در آمریکا به آن کشور اعزام کرد. سید قطب دو سال در آمریکا بود سپس برگشت و در وزارت معارف به سرعت ترقی کرده و به مقامات عالیه رسید و به مقام کفیل وزارت معارف ارتقاء یافت. ولی در سال ۱۳۷۲ هـ چند ماه پس از انقلاب ژوئن، از مقام خود استعفا کرد.

سال بعد، پس از آنکه رسما به جنبش اخوان المسلمین پیوست، سردبیر مجله اخوان المسلمین، ارگان این حزب شد. سید قبل از آن هم با این جنبش همدل و همفکر بود و پرشور و پر حرارت خواستار اصلاح جامعه براساس اسلام و اخلاق بود و بدان دعوت می‌کرد. در سال ۱۳۶۷ هـ سید قطب که از طرفداران مکتب ادبی «العقاد» به شمار می‌رفت از آن کناره گیری کرده و به اسلام و ادبیات و اخلاق و آداب اسلامی و نشر آن متمایل شد. سید قطب اولین کسی بودکه حرکت اخوان و الدعوه را با عقیده اسلامی مرتبط کرد، در واقع سید بود که بعد اصیل و عمیق عقائدی را وارد جنبش اسلامگرایی معاصر کرد و با شدت و صراحت تمام درباره اوضاع جوامع اسلامی گفت و نوشت و دوری این جوامع را از روش اسلام صحیح برملا کرد و نشان داد که چقدر از امور و ارزشهای جاهلیت قدیم وارد زندگی و باور مسلمانان امروز شده است. وی در این خصوص کتاب‌ها و رساله‌های مهم فراوانی نوشت از جمله: «هذا الدين، المستقبل لهذالدين، معالم في الطريق، خصائص التصور الاسلامي» [۷]سید قطب نخستین کسی هم بود که توجه مسلمانان را به این سو جلب کرد که دشمنان اسلام برای مشوه کردن و مسخ کردن حقایق دین اسلام و تبدیل اسلام حقیقی به یک اسلام سکولار که کاری به زندگی و سرنوشت مردم نداشته باشد به شدت در تلاش‌اند. نشر این افکار و اندیشه‌ها در جهان باعث شدکه سید قطب برجستگی خاصی بین رجال اسلامی و متفکران مسلمان پیدا کند. دیگر سید نه فقط در کشورهای عربی و اسلامی چهره ای خاص و شناخته شده بود بلکه در کشورهای غیر اسلامی هم با افکار اسلامگرایی خود شناخته شده بود.

پس از انقلاب (افسران آزاد مصری که به حکومت خدیوان مصر پایان داد و جمهوری عربی بوجود آمد) سید با انقلابیون سر سازش نداشت لذا در همان سال اول انقلاب یعنی ۱۳۷۴ هـ – ۱۹۵۴ م. دستگیر و زندانی شد. دو ماه بعد آزاد شد اما به زودی بار دیگر بازداشت و به ۱۵ سال حبس محکوم شد. آنگاه با میانجی گری رئیس جمهور آن وقت عراق عبدالسلام عارف در سال ۱۳۸۴ هـ – ۱۹۶۴ م. برای معالجه آزاد شد زیرا که در آن موقع سید بیمار بود اما نه ماه دیگر به اتهام تلاش برای براندازی نظام حاکم مصر دستگیر شد و در دادگاه به اعدام محکوم شد. متعاقب آن سیل تلگرافها و درخواستها از سوی روسا و پادشاهان و مسوولان کشورهای اسلامی از سراسر جهان اسلام به سوی مصر سرازیر شد که از نظام حاکم مصر می‌خواستند سید قطب را آزاد کند. علمای اسلام از قبیل ابن باز رحمه الله مفتی عام عربستان از حاکمان مصر خواستند که سید را عفو کند. ولی مع الأسف رئیس جمهور مصر جمال عبدالناصر این درخواستها را نپذیرفت و سید در صبحگاه روز دوشنبه ۱۴ ربیع الاخر ۱۳۸۵ هـ برابر آگوست ۱۹۶۶ اعدام شد. قبل از اعدام از وی خواسته بودند که نامه ای در تعریف و تمجید از رهبری مصر بنویسد و تقاضای عفو کند. ولی سید جمله ای گفت که برصفحه تاریخ ماندگار شد. گفت: «این انگشت سبابه که در نماز به وحدانیت خدا شهادت داده، هرگز نمی‌پذیرد که حتی یک کلمه در تمجید از حاکمی طاغوت و ظالم بنویسد.» قابل ذکر است که سید قطب از جمله شخصیتهایی است که بگو مگوهای بسیاری در اطراف وی برپاشده، عده ای در تعریف از وی غلو کرده و عده ای دیگر در حد افراط وی را نکوهش کرده و انتقاد کرده‌اند. گروهی به شدت به وی دل بسته و نسبت به وی تعصب می‌ورزند و گروهی دیگر در دشمنی با وی تعصب دارند. حقیقت آن است که او هم یکی از رجال اسلامی است که درباره وی هم همان قاعده معروف اهل سنت صادق است. چنانکه برای هیچ کس بعد از پیامبران†قائل به عصمت نیستیم بلکه معتقدیم کلام هر کسی هم قابل قبول است و هم می‌توان با دلیل نپذیرفت. البته سید قطب از علمای متخصص علوم اسلامی نبوده است و اشتباهات و لغزشهایی که در کتاب‌های وی دیده می‌شودکه در مقایسه با فضائل و خوبی هاو فواید این کتاب‌ها چیزی نیست. شایسته آن است که از لغزشها و خطاها به خاطر خوبی‌ها و فواید آن‌ها چشم پوشی کنیم. و واقعیت دیگر درباره شخصیت سید قطب آن است که وی از همه اتهاماتی که به وی زده شده از قبیل اینکه وی را متهم به تعطیل صفات خدا کرده یا متهمش کرده‌اند که مسلمانان را تکفیر کرده یا اینکه جاهل بوده، وی از همه این اتهامات مبرا می‌باشد. بعلاوه خاتمه وی که به دست یک حاکم طاغوت اعدام شد بهترین دلیل شخصیت نیک وی می‌باشد. نهایتا اینکه خداوند خودش از هر کسی به احوال بندگانش و عاقبت آن‌ها آگاه تر است.

مترجم: ابو یحیی

مصدر: سایت نواراسلام

IslamTape.Com

[۷] نگاه کنید: ثوره يلوي امريكيه (انقلاب آمریکایی ژوئن) التاريخ الإسلامي ثورة يولوي اثر رافعی.