صفحاتی از تاریخ اسلام - جلد دوم

مرحله سوم: دولت غوری

غوریان وارث قلمرو غزنویان شدند. پس از آنکه ضعف و سستی به ارکان دولت غزنوی راه یافت در زمان جانشینان سلطان محمود، بار دیگر امرای محلی هندی سر به شورش برداشته و علم طغیان برافراشتند و قرمطیان بار دیگر مجال ظهور و بروز یافته و بر شهر ملتان مسلط شدند. در چنین اوضاعی خداوند باردیگر یکی از قهرمانان بزرگ اسلام را بر گماشت تا به اوضاع سر و سامان دهد. این قهرمان تازه، سلطان شهاب الدین غوری بود. ولایت غور در کوهستانهای بین غزنه و هرات افغانستان قرار دارد کلمه غوربه ارتفاعات ممتد بین هرات و غزنه گفته می‌شده است. چنانکه کلمه نجد در عربستان یعنی زمینهای مرتفع در هر صورت شهاب الدین حاکم آن منطقه بود که پس از مشاهده اوضاع نابسامان مملکت به مناطق تحت سلطه غزنویان لشکر کشیده و آن‌ها را برانداخت مانند محمود، قرامطه را سرکوب کرد و اوضاع داخلی مملکت را سامان داد و همه شورشهای داخلی را سرکوب کرد و سلطه خود را بر ایالات سند و پنجاب و شمال هند تا خلیج بنگال تثبیت کرد. شرایط جدید باعث ایجاد یک هم پیمانی تازه ای بین امرای مناطق دهلی، اجمیر، گجرات، راجپوتانها شد. در سال ۵۹۶ هـ.ق جنگ سختی بین مسلمانان به فرماندهی سلطان شهاب الدین غوری و اتحادیه هندوها درگرفت که به علت فرار بعضی از فرماندهان به شکست سپاه مسلمانان انجامید. سلطان شهاب الدین آنقدر مقاومت کرد که زخمی شد و چیزی نمانده بود که کشته شود اما بعضی از فرماندهان وی را نجات داده و به لاهور بردند. چند سال بعد با سپاهی مرکب از یکصد و بیست هزار جنگجو برای جبران شکست خود بازگشت و این بار سپاه هم پیمانان هندی را که بیش از سیصد هزار جنگجو داشتند به سختی درهم شکست و فرمانده سپاه هندوها را اسیر کرده و کشتند. این پیروزی، طلیعه سقوط دولتهای محلی راجپوتانها در ایالات شمالی هند و آغاز تسلط واقعی اسلام بر سرزمین هندوستان (منطقه تحت تسلط راجپوتها را هندوستان می‌گفتند) به شمار می‌رود. سلطان شهاب الدین همانند سلطان محمود غزنوی همه معابد شهرهای مفتوحه راویران و بتهای آن‌ها را می‌شکست و سنگهای آن‌ها را برای بنای مساجد بکار می‌برد. شهاب الدین در ادامه فتوحات خود، فرمانده سپاهش بنام قطب الدین ایبک را برای فتح مناطق بنارس، گوالیار، بنگال که بزرگترین مناطق بودایی در هند بود، اعزام داشت و آن مناطق نیز فتح شد. قطب الدین ایبک فرمانروای راجپوتانها را در جنگ گندوار نابود کرد. سلطان شهاب الدین شهر دهلی را به عنوان پایتخت خود در هند انتخاب کرد. از این سبب غوریان به عنوان تثبیت کنندگان جای پای اسلام در هند شناخته می‌شوند. زیرا آن‌ها بر عکس غزنویان برای همیشه در هند ماندگار شدند. هندوها که کینه شهاب الدین را به دل گرفته بودند سرانجام وی را در اثنای سفر وی برای جهاد در راه خدا در حالی که در نماز و در حالت سجده بود به سال ۶۰۲ هـ ق ترور کردند. رحمتهای واسعه خداوند نثار او باد. قابل ذکر است که اخیرا پاکستان یک موشک هسته ای دور برد ساخته که نام غوری را به یاد بود آن قهرمان بزرگ بر آن موشک گذاشته است.