سقوط سلسله قاجاریه در ایران

(آبان ماه ۱۳۰۴ هـ ش – ۲۵ آوریل ۱۹۲۶ م.)

خاندان قاجار از سال ۱۲۰۹ هـ ق به مدت ۱۵۳ سال بر ایران حکومت کردند. قاجارها در اصل یک قبیله ترکمن بودند که در شمال غرب ایران زندگی می‌کردند و یکی از هفت طایفه قزلباش بودند که حکومت صفویه را در ایران روی کار آوردند و به تدریج در شمال شرق ایران در دشت گرگان ساکن شدند. این قبیله شبیه سایر عشایر از یک نوع استقلال داخلی برخوردار بود. بعد از سقوط صفوی‌ها در سال ۱۱۳۵ هـ ق بوسیله افغانان، در پی هرج و مرج بوجود آمده، قاجارها هم برای دست یابی به حکومت تلاش کردند. اما آن‌ها هم مانند سایرین مغلوب نادرشاه افشار شدند و پس از درگذشت نادر نیز از کریم خان زند شکست خوردند و سیادت حکومت زندیه را پذیرفتند. اما با درگذشت کریم خان، آقا محمد خان قاجار کوشید حکومت ایران را بدست آورد. وی پس از شکست دادن سایر رقیبان و بازماندگان زند، در سال ۱۲۰۹ هـ ق در تهران تاج گذاری کرد.

از خاندان قاجار هفت نفر از آقا محمد خان تا احمد شاه حکومت کردند. در این دوره انگلستان و روسیه نفوذ زیادی در ایران یافتند. خاصه در دوره ناصرالدین شاه ایران تحت نفوذ کامل آن‌ها قرار گرفت. در دوره قاجاریه، روسها در طی چند جنگ با قاجارها، مناطق زیادی از ایران را تصرف کرده و برای همیشه از ایران جدا کردند. در این دوره هم مانند دوره‌های قبل جنگ و کشمکش بین ایران و عثمانی ادامه داشت. در دوره قاجار فتنه‌های «بابی گری» و «بهائی گری» (که دو دین جدید بودند) با حمایت روس و انگلیس در ایران پیدا شد.

خوشگذرانی‌ها و اسرافهای فراوان خاصه از عهد ناصرالدین شاه، ایران را از نظر اقتصادی به ورشکستگی کشاند و موجب دخالت بیش از پیش بیگانگان در امور ایران شد. این اوضاع، موجبات نارضایتی ملت و بویژه علمای شیعه را فراهم کرد. چنانکه در دوره ناصرالدین شاه در چند جریان رودرروی شاه قرار گرفتند. در این دوره کشمکش بین انگلیس و روسیه و فرانسه و آلمان بر سر ایران بالا گرفت تا جایی که ایران را به مناطقی تحت نفوذ خود تقسیم کردند گویا که هیچ حکومت و دولتی در ایران وجود نداشت. تداوم این وضعیت و هرج و مرج داخلی زمینه را برای درخشش ستاره اقبال یک افسر قزاق بنام «رضا خان پهلوی» فراهم کرد تا با کودتای اسفند سال ۱۲۹۹ هـ ش کنترل حکومت را بدست بگیرد.البته رضا خان، احمد شاه قاجار را از حکومت خلع نکرد بلکه تغییراتی در مناصب حکومتی داد. رضا خان نخست، وزیر دفاع شد اما چند ماه بعد مقام نخست وزیری را اشغال کرد و به تدریج همه رقبا و مخالفان خود را از سر راه برداشت و برای برانداختن سلسله قاجاریه و تاسیس سلسله پهلوی زمینه سازی کرد. تا اینکه در اوایل آبان ماه ۱۳۰۴ه ش مجلس وقت ایران، سلسله قاجاریه را منحل و در اوایل آذرماه همان سال حکومت ایران را به خاندان پهلوی سپرد. سلسله پهلوی آخرین سلسله پادشاهی در ایران بود که با انقلاب سال ۱۳۵۷ هـ ش سرنگون شد.

مترجم: ابو یحیی

مصدر: سایت نواراسلام

IslamTape.Com