شگفتیهای خداوند در بدن انسان

تأثیر شادی و اندوه بر درون و روان

﴿مَآ أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ أَن نَّبۡرَأَهَآۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ٢٢ لِّكَيۡلَا تَأۡسَوۡاْ عَلَىٰ مَا فَاتَكُمۡ وَلَا تَفۡرَحُواْ بِمَآ ءَاتَىٰكُمۡۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخۡتَالٖ فَخُورٍ٢٣﴾[الحدید: ۲۲-۲۳] [۲۵].

آنچه در آیه‌های ۲۲ و ۲۳ سوره حدید نظرها را به‌سوی خود فرا خواند، خداوند درباره سرور و اندوه می‌فرماید:

اینکه این دو آیه فوق مخصوصاً آیه دوم اشاره می‌نماید به اینکه انسان هر گاه اندوه و یا سرور وی افزون گردد قلب وی تحمّل آنرا نداشته، و آنچه که اندوه و شادی وی را در حد معمول سالم نگه می‌دارد اینکه امور را از جانب خداوند بداند، و هرگاه از توحید خداوند بهره‌مند باشد، فشار مشکلات و شادی‌ها نیز بر وی سبک و کاسته گردد، چه بسا شادی‌ها نیز همچون اندوه‌ها آسیب روانی داشته باشند، چه بسیار بی‌نوایانی بوده‌اند که چون به ثروت انبوهی نایل گشته‌اند، سکته نموده‌اند زیرا تحمل آنرا نداشته‌اند، و خداوند نیز می‌فرماید (تا به آنچه که از دست داده‌اید، تأسی و اندوه نخورید، و به آنچه که به شما ارزانی شده است، مسرور نگردید) یعنی اگر موحد باشی و طوری به امور نگاه کنی که از جانب خداوند است، فشار اندوه و شدت شادی بر قلبت سبک و کاهش می‌یابد، از عبدا... بن مسعود از پیامبر روایت گردیده است، که پیامبر فرمود: «غصه و اندوهی هرگز به‌سوی کسی نمی‌آید که بگوید: خدایا من بندۀ تو، پسر بنده تو، پسر کنیز تو، در اختیار تو می‌باشم، حکم تو درباره‌ام سپری گردیده، قضای تو درباره‌ام عدل است، با هر اسمی که خود را به آن نام نهاده و یا هرکدام از بندگانت فرا داده‌اید، و یا در کتابت انزال نموده‌ای و یا در علم غیب نزد خود آن را به خود مختص نموده‌ای، از تو می‌خواهم، اینکه قرآن را بهار دل و نور سینه‌ام و مایه زدودن‌اند و راندن غصه‌ام قرار دهی، مگر اینکه خداوند غصه و اندوه وی از بین برده و به جای آن شادی بنشاند. ابن مسعود گفت؛ گفته شد: ای رسول خدا چرا آنرا فرا نگیریم؟ پیامبر فرمود: آری لازم است هر کس آنرا شنیده باشد فرا گیرد» [۲۶].

و روایت شده که پیامبر جفرموده است: «هر کس خداوند وی را نعمتی ارزانی دهد، بیشتر خدایی را سپاس نماید، و هر کس گناهان وی افزودن گردد استغفار نماید، و هر کس روزی او کند و کاهش گردد بیشتر «لا حولَ ولا قوه إلاّ بالله» بگوید» [۲۷].

و ابن عباس می‌گوید – و این سخن درستی است – کسی از ما نیست مگر اینکه اندوهگین و یا شاد می‌شود، ولیکن هر که به مصیبت دچار آید، آنرا به صبر بدل کند، و هر که به نیکی و خیر نایل آید، آنرا به شکر بدل نماید [۲۸].

و از تعجب‌آورترین آمارها این که در جنگ جهانی دوم، ۲ میلیون نفر از رعایا و تابعان کشورهای غربی به سبب فشار سخت درونی مرده‌اند در حالیکه در میدان نبرد ۳ میلیون نفر مرده بودند، فشار درونی بدون توحید و ایمان اثر خطرناک و زیانباری بر انسان می‌گذارد، لذا قرآن می‌فرماید:

﴿مَآ أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ أَن نَّبۡرَأَهَآۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ٢٢﴾[الحدید: ۲۲].

پس هر کس دنیا را شناخت برای خوشی و شادی آن شاد نگردد و بر مشکلات هم اندوهگین نگردد، چون خداوند آن را دار آزمایش ساخته، و قیامت را هم دار عاقبت، پس خداوند بلای دنیایی را سبب عطای آخرت و عطای آخرت را به جای بلای دنیایی قرار داده است، او می‌گیرد تا ببخشد و ابتلا می‌نماید تا پاداش دهد.

[۲۵] هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد، یا به شما دست نمی‌دهد، مگر اینکه پیش از آفرینش زمین و خود شما، در کتاب بزرگ و مهمی (به نام لوح محفوظ، ثبت و ضبط) بوده است، و این کار برای خدا ساده و آسان است * این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است، خداوند هیچ مبتکر و فخرفروشی را دوست نمی‌دارد. [۲۶] احمد (۳۷۱۲) و أبویعلی (۵۲۹۷) و (ابن حبان (۹۷۲) و حاکم (۱/۵۰۹) و مجمع‌الزوائد (۱۰/۱۸۶). [۲۷] طبرانی در معجم الصغیر (۹۶۵) از ابوهریره تخریج نموده است. [۲۸] بیهقی در بخش ایمان (۹۷۷۱) از مکرمه از ابن عباس نقل نموده است.