مرکز چشایی در مغز
خداوند بزرگ سلولهای ویژه‌ای در وجود انسان نهاده که به شکل برجستگیهایی منتشر می‌شود و انسان می‌تواند از طریق آن مزه‌ی غذاهای شیرین و پاکیزه را بچشد و اگر مزه‌ی ترش و تلخی در آن باشد، سوا کند و نیز با آن آب زلال را سر بکشد و آب شور بدمزه را دور بریزد. پس جا دارد بپرسیم چه کسی این سلولهای چشایی را در وجود انسان خلق کرده است؟ سلولهایی که برخی از آن مزه‌ی شیرینی را می‌چشد، بعضی تلخی، عدهای شوری و شماری نیز مزه‌ی ترش را تشخیص می‌دهد؟ این سلولها بر روی زبان پراکنده‌اند و جای جای آن را در برگرفته‌اند، برخی از آن در قسمت پیشین زبان و برای چشیدن مزه‌ی شیرینی است، و عدهای برای مزه‌ی تلخی و در انتهای زبان قرار گرفته، بعضی نیز در دو طرف زبان برای تشخیص مزه‌های ترش و شور است.
چیز قابل توجه و شگفت‌انگیز این که حساسیت سلولهای چشایی مخصوص مزه‌ی تلخ ده هزار بار بیشتر از حساسیت سلولهای مخصوص مزه‌ی شیرینی است؛ اما چرا؟ به خاطر این که خداوند حکیم – در بیشتر موارد و به طور عموم – تلخ مزه‌یی را ویژگی تمام خوردنیهای سمی و زیان‌آور قرار داده است. یک نوع هماهنگی بسیار حکیمانه است؛ غذایی که سودمند است شیرین، و آن چه زیان‌آور است، تلخ است. برای همین است که تمام سمها، تلخ مزه‌اند. پس برای این که انسان مسموم نشود (سم یا زهر نخورد) حساسیت سلولهای مسؤول تشخیص مزه‌ی تلخ، ده هزار بار بیشتر از حساسیت سلولهایی است که چشیدن مزه‌ی شیرینی را به عهده دارد.
نکته‌ی دیگر این که مزه‌ی تلخی اصولاً با ضرر و زیان همراه است، در حالی که مزه‌ی مقبول و عامه‌پسند با فایده و سودمندی هماهنگ است. این هماهنگی از حکمت‌‌های پروردگار بلندمرتبه به شمار است. بزاق دهان نیز به طور بسیار فعال در جذب و هضم غذا به منظور زمینه‌سازی برای چشیدن مزه‌ی آن توسط سلولهای چشایی پراکنده بر روی زبان، سهیم است.
نکته‌ی سوم این است که بخاریا – اگر تعبیر درستی باشد – گازی که از غذا بلند می‌شود بینی آن را می‌گیرد تا ببوید؛ زیرا اساس مزه‌ی غذا بویایی و چشایی است و هر غذایی که می‌خوریم و آن را خوش‌مزه می‌یابیم و شکر خدا را به خاطر آن به جای می‌آوریم، با مشارکت دو جانبه‌ی سلولهای بویایی و چشایی تشکیل شده است. انسان هنگامی که به سرماخوردگی شدیدی مبتلا می‌شود، احساس می‌کند که بوی غذا در دهانش تغییر یافته است و این بی‌گمان ناشی از فیض و رحمت الهی است. در مغز هم مرکز دیگری برای چشایی وجود دارد، همان طور که مرکزی نیز برای بویایی اختصاص یافته است. این مرکز می‌تواند ده هزار مزه را از هم تشخیص دهد، مثل روندی که در بویایی صورت می‌گرفت، مزه نیز ابتدا به مغز می‌رسد و آن را احساس و سپس شناسایی می‌کند. شناسایی نیز به این ترتیب است که مغز مزه‌ی رسیده را بر ده هزار مزه‌ی موجود در حافظه‌ی چشایی عرضه می‌کند، و هرگاه با مزه‌ای ثبت شده در حافظه هم خوان باشد، می‌گوید این مزه‌ی فلان غذاست و در این غذا فلان ماده هست ... فرموده‌ی خدای تعالی به همین اشاره دارد:
﴿وَفِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ٢١﴾[الذاریات: ۲۱].
«در درون خود شما نیز نشانه‌هایی بی‌شمار هست آیا نمی‌بیند»؟
* * *