روزه میان فرمان تعبدی خداوند و فوائد بهداشتی و تندرستی آن
دانشمندان روزه را عامل پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها می‌دانند. برخی بیماری‌های دشوار و لاعلاج، انواع بیماری‌های قند، کشیدگی زیاد عصب رگ‌ها، ضعف کلیوی، تنظیم نمک، سینه تنگی، التهابات گوارشی مزمن، سنگ‌ریزه‌های صفرا و برخی امراض پوستی به وسیله روزه درمان می‌شوند.
روزه درمان برخی بیماری‌ها می‌باشد، و چنانچه، همانگونه که پیامبر اسلام جترسیم نموده است عملی گردد عامل پیشگیری از بیماری‌های فراوانی است. پس همچنانکه پزشکان می‌گویند: روزه عامل سلامت درونی، است، و افزایش توان نفس و عادت دادن بر رهایی از قید و بند و هر نوع خوی و عادتی می‌باشد، و بهترین عادت اینکه انسان به هیچ عادتی، عادت ننماید. [۴۴]فردی که به سیگار عادت کرده است، چگونه توانسته است در ماه رمضان آن را از خود دور کند، پس می‌تواند برای همیشه نیز از آن بدور باشد و بزرگترین شاهد و نمونه هم ماه روزه می‌باشد.
انسان اراده و اخلاص خویش را با روزه تقویت و رشد می‌نماید، و روزه عبادت اخلاص می‌باشد و مشاعر انسان را نمو می‌دهد، و چه بسا خوراک و نوشیدنی فراهم است، و انسان روزه‌دار چیزی از آن تناول نمی‌نماید.
از جمله فوائد مادی روزه اینکه معده، دستگاه گوارش، دستگاه گردش خون، کلیه‌ها و قلب در رمضان استراحت می‌نمایند، این دستگاه‌های مهم هرگاه از کار بیفتند زندگی انسان به جهنّم تبدیل می‌گردد، و چنانچه کلیه‌ها ناگهانی متوقف گردند، زندگی قابل تحمل نیست، و هرگاه قلب به ضعف و سستی مبتلا گردد، و رگ‌ها تنگ و سفت شوند و یا قلب گرفته شود در این صورت کار مشکل می‌گردد، و روزه از بیماری‌های [زیادی] که قلب و رگ‌ها به آن مبتلا می‌شوند، و بیماری‌های معده، روده، کبد، دستگاه ادرار، و این دستگاه‌های مهم از قبیل دستگاه گردش (خون) و گوارش و دفع زواید، و ... پیشگیری می‌نماید، و ما نمی‌گوییم که روزه فقط درمان است، و بلکه علاوه بر آن عامل پیشگیری است.
مقاله‌ای درباره بیماری‌های قلب می‌گوید: کار قلب و سلامت آن و انتظام‌بخشی و انعطاف رگ‌ها بستگی به حجم و نوع غذای موجود در معده دارد، لذا پیامبر جو نیز خداوند ما را به رعایت اعتدال در خوراک و نوشیدنی دستور داده‌اند. همچنانکه خداوند می‌فرماید:
﴿وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ﴾[الأعراف: ۳۱].
«بخورید و بیاشامید و زیاده‌روی نکنید، بیگمان خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد».
پس هرکه در خوردن و آشامیدن زیاده‌روی کرده باشد، ماه رمضان نزد وی آمده تا آن خطاها، کجی‌ها و تعفنات در دستگاه گوارش و وزن زاید بر حد معمول را اصلاح نماید، و اشتباهاتی که انسان در طول سال مرتکب می‌گردد، روزه با وضع حد و مرز آن اشتباهات جبران نماید، اما هرگاه انسان پای‌بند سنت نبوی باشد، ماه رمضان به صحت و نشاط وی می‌افزاید، و امام غزالی در کتاب احیاء علوم الدین فصل یا باب بزرگی را در فضایل گرسنگی منعقد نموده است، و می‌فرماید: تمام خیر در خزانه‌های گرسنگی نهفته است، و هدف از آن گرسنگی شدید نیست و بلکه منظور اعتدال در خوردن و آشامیدن است، زیرا پرخوری ذکاوت را از بین می‌برد و افزایش خوراک، و ریختن غذا بر غذایی دیگر و افزایش وعده‌های غذایی انسان را به کسالت و خمول و رکود و عفونت روده و فشار قلبی مبتلا می‌گرداند، و رمضان جهت تجدید سلامت و تندرستی می‌آید، و عمر ما محدود است، یا اینکه با نشاط و توان به سر بریم، و یا اینکه [با بیماری] سربار خانواده‌مان شویم، و میان دو حالت مذکور تفاوت و فاصله‌هاست، و در این جا مجال بحث از فوائد روزه نیست.
و روایت شده است: «صُوُموا تَصِحُّوا» [۴۵]«روزه بگیرید تا تندرست باشید».
و معنی تندرستی و صحت در اینجا پیشگیری از بیماری است، چون اگر شما روزه این ماه را تمام و کمال به انجام رساندی، جسم خود را از بیماری‌های خطرناکی که شما را یارای مقابله با آن نیست مصون نموده‌اید، ولیکن این فردی که از خوردن و آشامیدن امتناع می‌ورزد، ولی هرگاه کنار سفره بنشیند همچون شتر به خوردن بپردازد، هدف و نتیجه روزه برای وی حاصل نمی‌گردد، پس رعایت اعتدال در خوردن و آشامیدن در ایام روزه ضروریست، اما اگر وعده‌های غذایی روزانه را در رمضان به وعده‌های شبانه بدل کردید! پس چه کار کرده‌اید؟ [و چه حاصلت می‌گردد]؟ در افطار تا توانسته تناول نموده، و نیمه هم شب وعده‌ای و هنگام سحر نیز وعده دیگری را صرف نماید این فرد وعده‌های روزانه را با شب عوض نموده، کاری انجام نداده است و بیماری‌ها و دل‌دردها به حالت خود باقی مانده است.
[۴۴] بسیاری از روان‌شناسان و خبرگان تربیتی می‌گویند: عادت کن که عادت نکنید. (مترجم) [۴۵] الفردوس بمأثور الخطاب (۳۷۴۵)، نگا: کشف الخفاء (۱۴۵۵) و در روایت مذکور ضعف است.