تشکر و تقدیر
بی‌شک توفیق تحصیل اندک دانش دینی خود را مدیون تشویق، تلاش و کوشش بی‌دریغ پدر و مادر عزیز و همسر فداکارم می‌دانم.
لازم است زحمات صادقانه و راهنمایی‌های ارزشمند اساتید بزرگوار جناب آقایان دکتر سید اسعد شیخ‌الاسلامی، دکتر محمد مهدی اصفهانی، دکتر جلیل امیدی، دکتر عطاء‌الله فیروزی، دکتر نظیف محمدی، محمد نرگسی، عادل محمودی، حاتم احمدی، محمد یوسف رسول‌آبادی، ایرج قوامی، سرکار خانم دکتر لی‌لی عطایی، دکتر افسانه مولائیان و سایر کسانی که به هر عنوان در نوشتن این تحقیق یاریم داده‌اند، را ارج نَهم و مراتب سپاسگذاری و تشکر خود را ابزار نمایم. خداوند همه‌ی آن‌ها را پاداش نیک عطا فرماید.
بسم الله الرحمن الرحیم
سپاس و ستایش بی‌حد و عد خداوندی را سزد که انوار حکمت او در دل ذرات هستی تجلی است و با خلعت عقل وجود آدمی را کرامت بخشید. درود و رحمت فراوان بر روان پاک و انور شه کونین، خاتم رسل و خواجه‌ی ثقلین، شفیع المذنبین و امام المرسلین محمد مصطفای امین و اصحاب و یاران وی باد.
آن‌چه که اسلام چهارده قرن پیش در اجتناب از آلودگی‌ها و پیش‌گیری از بیماری‌ها مورد تأکید قرار داده است، برای بشر متمدّن قرن بیست‌ویکم که در اوج شکوفایی دانش و تکنولوژی است، جای تأمل است و در بررسی احکام اسلامی برای یافتن فلسفه‌ی پزشکی و بهداشتی آن‌ها شاهباز عقل آدمی از پروبال می‌افتد و با اعتراف به عجز و قصور دانش خود با تمامی وجود می‌فهمد که؛
﴿لَّا يَأۡتِيهِ ٱلۡبَٰطِلُ مِنۢ بَيۡنِ يَدَيۡهِ وَلَا مِنۡ خَلۡفِهِۦۖ تَنزِيلٞ مِّنۡ حَكِيمٍ حَمِيدٖ ٤٢﴾[فصلت:۴۲].
«هیچ‌گونه باطلی، از هیچ جهت و نظری، متوجه قرآن نمی‌گردد، فرو فرستاده‌ای یزدان است که با حکمت و ستوده است».
درواقع آن‌چه که از بررسی احکام اسلامی حاصل می‌شود این است که به طور یقین در بطن هر حکمی مصلحتی جسمی، روانی، اجتماعی و اخرویِ امتثالِ فرمانِ خداوندی که سرانجام آن رستگاری ابدی و سعادت دو جهانی است، وجود دارد و اگر دانش بشری نتواند برای فلسفه‌ی احکامی توجیهات علمی ارائه دهد و برای اذهان پویای دانشمندان و طالبان علم پاسخ‌های مناسبی داشته باشد، هیچ تزلزلی در احکام شرعی ایجاد نمی‌شود.
متأسفانه قضاوت‌های ناعادلانه و تبلیغات سوء مستشرقینِ مُغرضی چون ادوارد براون که طب اسلامی را التقاطی از چند شیوه‌ی طب باستانی یونانی و در سطح پایین‌تری هندی و ایرانی قلمداد کرده و تهمت‌های ناروایی به دانشمندان اسلامی زده است، نه تنها ذهنیت غربیان را درباره‌ی شیوه‌ی بهزیستی اسلام گمراه نموده بلکه بسیاری از مسلمانان سطحی‌نگر و جاهلظ دچار شک و تردید کرده است.
این تحقیق تلاشی است در جهت یافتن حکمت و فلسفه‌ی پزشکی و بهداشتی احکام اسلامی مطابق با فقه مذهب امام شافعی رحمه‌الله که به ترتیب ابواب فقهی از کتاب منهاج‌الطالبین امام نووی رحمه‌الله برگرفته شده است و بیشتر آن احکام مشترک بین تمام مذهب اسلامی است. فواصل بین احکام و تفاسیر علمی با علامت سه ستاره مشخص شده است.
گرچه موارد متعدّدی به علت کمبودهای موجود مورد بررسی قرار نگرفته است؛ بنابراین لازم است متخصصان و کارشناسان در خصوص هر کدام از مواردی که به صورت تئوری در این تحقیق مورد بحث واقع شده و نیز مسایل فراوانی که در سنت نبوی تحت عناوین «الطب النبوی»، «آداب الأکل والشرب»، «آداب النوم» و غیره مطرح شده‌اند تحقیقات علمی دقیقی انجام دهند.
لازم به یادآوری است که این تحقیق پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد بنده در رشته‌ی فقه و مبانی حقوق اسلامی (فقه شافعی) بوده و مشاوره‌ی تخصصی آن را جناب آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران به عهده داشته و از هر گونه تلاش و مساعدتی دریغ نورزیده‌اند؛ قلم قاصر حقیر از ادای شکر آن همه زحمت و تلاش عاجز است و خداوند ایشان را عافیت دو جهانی عطا فرماید.
﴿وَمَا تَوۡفِيقِيٓ إِلَّا بِٱللَّهِۚ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ أُنِيبُ ٨٨﴾[هود: ۸۸].
محمد عزیز حسامی
دی ماه ۱۳۸۰ تهران