تجلی حکمت در فلسفه پزشکی احکام

۱- «احکام طهارت»

طهارت در لغت به معنی نظافت و پاکیزه بودن از آلودگی‌ها و ناپاکی‌های حسی هم‌چون نجاسات و ناپاکی‌های معنوی مانند عیوب نفسانی است.

طهارت در اصطلاح فقه به معنی از بین بردن ممنوعیت مترتب بر حدث اصغر و اکبر و نیز نجاسات است. به عبارت دیگر آن چه که نماز ـ یا هر آن‌چه که در حکم نماز است ـ را مباح می‌گرداند، طهارت نامیده می‌شود. با توجه به آیه‌ی:

﴿فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا﴾[النساء: ۴۳].

«و آبی نیافتید با خاک پاک تیمم کنید».

آب در پاکی و طهارت اصل است و خاک بدل آب است، و خداوند درباره‌ی این مایع حیات‌بخش می‌فرماید:

﴿وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ طَهُورٗا ٤٨﴾[الفرقان: ۴۸].

«و از آسمان آب پاک و پاک‌کننده را نازل می‌گردانیم».

در این آیه «طهور» یعنی مُطهِّر یا پاک‌کننده؛ پس آب وسیله‌ی پاک کردن و تمیز کردن نجاسات و آلودگی‌هاست.

آب مورد تأیید شرع برای انجام طهارت، آب مطلق است؛ یعنی آبی که هیچ ماده‌ی زایدی در آن نباشد. آبی که به طور طبیعی با خاک، گوگرد و یا هر ماده‌ای که در محل جریان آن قرار دارد مخلوط است، قابل استفاده در طهارت می‌باشد.

طهارت یا پاکی موردنظر شرع دو نوع است:

الف) طهارت از نجاست.

ب) طهارت از حدث اصغر و اکبر.

***

آب فراوان‌ترین ترکیب شیمیایی موجود در طبیعت است که سه چهارم سطح زمین را پوشانیده است و به سه شکل جامد، مایع و گاز در طبیعت یافت می‌شود. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد آب و نیز مواد و املاح موجود در آن باعث شده است که آب بعد از هوا مهم‌ترین نیاز انسان برای زندگی باشد. یافته‌های علمی نشان می‌دهد که بدون آب، حیات به هیچ شکلی وجود ندارد [اسماعیل، عبدالعزیز؛ ۱۹۳۸؛ ص ۱۳].

اعمال حیاتی و شیمیایی موجودات ذره‌بینی موجود در آب باعث از بین رفتن انواع آلودگی‌هایی می‌شوند که منبع آلی دارند. از این رو آب طبیعتاً پاک خلق شده و دارای قدرت پاک‌کنندگی است.

آرایش مولکولی آب سبب می‌شود که این مولکول از لحاظ الکتریکی ناقرینه شده و دارای برآیند دو قطبی شود. همین برآیند نسبتاً بزرگ موجب می‌شود که آب در مقابل ترکیبات یونی و ترکیباتی که بتوانند به صورت یون تجزیه شوند (مانند نمک طعام) حلال بسیار خوبی باشد [شهبازی و ملک‌نیا؛ ۱۳۷۱؛ جلد اول؛ ص ۶۸].

وجود موادآلی در آب باعث اشتغال موجودات ذره‌بینی به تجزیه‌ی آن‌ها شده و اگر غلظت این مواد زیادتر از توان تجزیه‌ای موجودات ذره‌بینی باشد، قدرت دفاعی آن موجودات عملاً سلب شده و خاصیت پاک‌کنندگی آب از بین می‌رود؛ اما اگر عناصر موجود در آب قدرت پاک‌کنندگی آب را از بین نبرند و به طور طبیعی به آب اضافه شده باشند و جدا کردن آن‌ها از آب امکان‌پذیر نباشد، آن آب پاک کننده است چنان‌چه آب‌های معدنی و آب‌های گوگرددار از این نوع می‌باشند.