تجلی حکمت در فلسفه پزشکی احکام

۱-۲- آب قلّتین

اگر مقدار آب از حد قلتین ـ ۸۵۷/۱۹۲ کیلوگرم ـ کمتر باشد، با افتادن نجاست در آن نجس می‌شود، اگر چه مقدار نجاست کم باشد و تغییری در آب ایجاد نکند. اما آب قلتین با افتادن مقداری نجاست در آن که باعث تغییر صفات سه‌گانه‌ی آب (رنگ، بو و طعم) نشود، نجس نمی‌شود؛ این مطلب از روایت شیخین رحمهما‌الله از پیامبراکرمجکه فرموده است: «إذا بلغ الماء قلتین لم یحمل الخبث»«هرگاه مقدار آب به حد قلتین برسد نجس نمی‌شود» استنباط شده است؛ ولی اگر مقدار نجاست زیاد بوده و باعث تغییر یکی از صفات سه‌گانه‌ی آب قلتین شود، آب مذکور نجس محسوب می‌شود.

اضافه کردن آب به آب کمی که نجس شده است اگر مقدار آن را به حد قلتین برساند ـ در صورتی که صفات سه‌گانه‌ی آب تغییر نکرده باشد ـ باعث پاک شدن آب نجس می‌شود، اما اگر مقدار هر دو آب مجموعاً به حد قلتین نرسد، آب نجس است.

آب جاری در تمامی احکام مانند آب راکد است.

***

آب سالم و قابل آشامیدن آبی است پاک، زلال و گوارا؛ به علاوه نباید میکروب‌های بیماری‌زا و مواد سمی و شیمیایی با آن مخلوط شده باشد. برای اطمینان از سالم و تمییز بودن آب، لازم است که در طول سال تجزیه شیمیایی و باکتریولوژیکی آب انجام شود. از نظر باکتریولوژیکی دو نوع معیار برای بهداشت آب در نظر گرفته می‌شود:

۱- شمارش مجموع باکتری‌ها: تعداد باکتری‌های آب را با روش‌های استاندارد شمارش می‌کنند؛ اگر تعداد مجموع باکتری‌ها از ۱۰۰ عدد در یک میلی‌لیتر آب تجاوز کند، احتمال آلودگی میکروبی و بیماری‌زا بودن آب وجود دارد.

۲- شمارش کُلیفرم [۵]: وجود تعداد زیاد کیفرم یا باکتری‌های روده‌ای [۶]در آب نشانه‌ی آلودگی آب با فضولات انسانی یا حیوانی است. براساس تعداد کلیفرم آب لوله‌کشی به چهار درجه تقسیم می‌شود: درجه‌ی آبمیزان اطمینانتعداد کلیفرم در ۱۰۰ میلی‌متر ۱ کاملاً سالم صفر ۲ سالم ۲-۱ عدد ۳ مشکوک ۱۰-۳ عدد ۴ غیرقابل شرب ۱۰ و بیشتر آب شرب نباید از درجه‌ی ۱ و ۲ پایین‌تر باشد [آذرگشب، اذن الله؛ ۱۳۷۵؛ ص ۱۳].

به طور کلی می‌توان گفت که آب سالم از نظر فیزیکی، آبی است که؛ بی‌رنگ. بی‌طعم و بی‌بو باشد و از نظر شیمیایی دارای املاح استاندارد و یا در حد مجاز بوده، از نظر بیولوژیکی عاری از هرگونه عوامل بیماری‌زا باشد [اصفهانی و مهرابی توانا؛ ۱۳۷۷؛ ص ۴۱].

اگر مقدار مواد آلی و آلوده‌کننده‌ی آب از تعداد موجودات ذره‌بینی (باکتری‌های ساپروفیت) [۷]کمتر باشد، موجوددات ذره‌بینی می‌توانند آلودگی‌ها را پاک کنند، اما در صورتی که به علت کثرت مواد آلی یا تضعیف موجودات ذره‌بینی با اضافه‌کردن موادی به آب قدرت پاک‌کنندگی آن از بین برود، فعل و انفعالات شیمیایی به تغییر صفات آب منجر خواهد شد.

تغییر صفات سه‌گانه‌ی آب نیز نشان از اشباع آب از آلودگی‌هاست؛ بنابراین اگر آب قلتین یکی از صفات سه‌گانه‌ی آن تغییر کند قدرت پاک‌کنندگی خود را از دست داده و قابل استفاده در طهارت نیست.

[۵] Coliform [۶] enteric bacterias [۷]Saprophyte bacterias