۸-۲- نظافت فردی
در پایان بحث عقیقه مسایل دیگری در باب نظافت فردی آمده است که به صورت مختصر آن‌ها را بازگو می‌کنیم؛ استعمال حنا برای مرد و زن در رنگ کردن موهای سر مستحب است؛ هم‌چنین سرمه کشیدن در چشم، کندن موهای زیر بغل، ناخن گرفتن و تراشیدن موهای زاید عورت (اطراف مقعد و آلت تناسلی) هر چند وقت یک بار مستحب است.
با استناد به حدیث «مَنْ کان له شعرٌ فلْیکرمهُ»«هر کسی که موی سر دارد پس (با پاکیزه نگه‌داشتن) قدرش را بداند» که ابوداوود رحمه‌الله آن را روایت کرده است؛ شانه کردن و استفاده از چرب‌کننده‌‌های مناسب و شست و شوی موهای سر به طور مداوم از مستحبات است [الشربینی؛ ج ۴؛ ص ۲۹۷].
خواص حنا در حدیث روایت شده توسط سیوطی رحمه‌الله از ابی رافعسذکر شده است: «کنتُ عند النبي ج إذا مسح یدهُ على رأسه ثم قال: علیکم بسیّد الخضاب الحناء یطیب البِشرةَ ویزیدُ فی الجماع» [۱۸۷]«نزد پیامبرجبودم، آن حضرتجبر سرش دست کشید و فرمود: بر شماست از حنا که بهترین رنگهاست استفاده کنید، چون رنگ صورت را پاکیزه و نیروی جنسی را می‌افزاید [البغدادی، عبد اللطیف؛ ۱۹۸۶؛ ص ۹۷].
***
برگ درخت حنا دارای ۸% تانن، ۶% مواد چرب، ۱/۰% اسانس، ۳% موارد رزینی و دو در هزار از یک ماده‌ی رنگی قابل تبلور است. ماده‌ی رنگی حنا به فرمول «لاوسون» نام دارد، دارای اثرات ضد قارچی قوی خصوصاً در قارچ‌های مولد کچلی و دارای اثر ضد باکتریای است. حنا از رنگ‌های طبیعی بی‌زیان است که به صورت پرده‌ای مانع از تأثیر اشعه‌ی خورشید بر پوست بدن می‌شود [زرگری، علی؛ ج ۲؛ ۱۳۷۱؛ ص ۳۵۸-۳۵۳].
اولین کسی که حنا را به عنوان دارو در علاج دردهای سر، زخم‌ها و شکستگی استخوان‌ها به کار برد، ابوعلی‌سینا طبیب حاذق ایرانی بود؛ داوود انطاکی نیز در علاج بیماری یرقان و بیماری‌های طحال، جذام، مفاصل، پوست و مو، حنا را به کار برده است [سالم، مختار؛ ۱۹۸۸؛ ص ۴۱۸].
سرمه یا کُحْل که در عربی «أثمد» خوانده می‌شود در واقع سولفورآنتیموان است که از طریق مجاری اشکی، مجاری بینی را آغشته کرده و PH این محیط را پایین می‌آورد. این ماده در پیش‌گیری از بیماری‌های تنفسی و سینوزیت می‌تواند مؤثر باشد [اصفهانی، محمد مهدی؛ ۱۳۷۵].
سرمه به عنوان رویاننده‌ی مژه‌ها و تقویت‌کننده‌ی چشم در طب سنتی جایگاه خاصی دارد [بیرونی، ابوریحان؛ ۱۳۵۲؛ ص ۲۵ و البغدادی، عبداللطیف؛ ۱۹۸۶؛ ص ۶۱].
زیربغل تعداد زیادی غدد ترشح چربی وجود دارد که آن محیط را مرطوب می‌سازند. بنابراین وجود رطوبت، گرما و تاریکی که عوامل مساعدکننده‌ی رشد و تولید‌مثل میکروب‌ها هستند و نیز عدم جریان هوا در قسمت‌های زیر بغل باعث فعالیت باکتری‌ها شده، به تجزیه‌ی چربی‌ها مبادرت می‌ورزند، و در نتیجه بوی بد تولید می‌شود؛ بنابراین لازم است هر چند وقت یک بار موهای این قسمت را از بین برد.
اطراف ریشه‌ی موها که محیط مناسبی برای رشد میکروب‌هاست، میکروب‌های مختلفی زندگی می‌کنند؛ بنابراین کوتاه کردن یا تراشیدن موهای سر و تابش مستقیم نور خورشید به آن قسمت‌ها و هم‌چنین شست و شوی مداوم سر در بهداشت پوست و مو بسیار مفید است.
کوتاه‌کردن موهای سبیل با توجه به وجود بخارآب در بازدم و تماس مداوم این موها با چربی که زمینه‌ی رشد میکروب‌هاست، در پاکیزگی و بهداشت فردی بسیار مؤثر است.
زدودن موهای زهار در زنان یکی از عوامل پیش‌گیری از بیماری‌ها و عفونت‌های دستگاه تناسلی است؛ در زمان قاعدگی ترشحات مهبل موها را کثیف کرده و همواره احتمال آلوده شدن موهای این قسمت با مدفوع وجود دارد.
مالیدن چربی بر پوست بدن سبب تغذیه‌ی پوست و برطرف شدن چین و چروک آن می‌شود؛ چربی حاصل از مالیدن روغن به صورت لایه‌ای محافظ بر روی پوست عمل می‌کند و مانع نفوذ میکروب‌ها می‌شود [پاک‌نژاد، سید رضا؛ ۱۳۴۹؛ ج ۱؛ ص ۶۵].
[۱۸۷] شیخ آلبانی می گوید: این حدیث موضوع و ساختگی است. مصحح