تجلی حکمت در فلسفه پزشکی احکام

۵-۲- ختْنه

در پایان مبحث ضمانت فقها احکام مربوط به ختنه‌ی دختر و پسر را بیان کرده‌اند

۵-۲-۱- ختنه‌ی دختران با بریدن قسمتی از سر تاجک (بظر) انجام می‌شود. با استناد به حدیث روایت شده توسط ابوداوود رحمه‌الله از پیامبر جکه خطاب به زن ختنه‌کننده‌ای فرمود: «أشمي ولا تنهكي فإنّ ذلك أحظى للمرأة»«(از بظر) کم ببر و آن را از بین نبر زیرا (وجود آن) برای زن لذت‌بخش است»، کم بریدن بظر در ختنه مورد تأکید شارع است تا جایی که علما اطلاق واژه‌ی «بریدن» بر عمل انجام شده را کافی دانسته‌اند [السید البکری؛ ج ۴؛ ص ۱۷۵؛ الشربینی؛ ج ۴؛ ص ۲۰۲].

***

بظر (Clitoris) منشاء جنینی یکسان و بافتی مشابه آلت تناسلی مردانه دارد؛ این برآمدگی کوچک در انتهای جلویی فرج زن بین لب‌های کوچک قرار دارد. طول بظر معمولاً دو سانتی‌متر و قطر آن نیم‌سانتی‌متر است و شامل یک بافت احاطه شده توسط بافت محافظ و دو ردیف بافت نعوظی (erectile) است که در رأس خود تعداد زیادی انتهاهای اعصاب حسی دارد [Shier, David: et al: ۱۹۹۹: ۸۵۹].

بظر مانند آلت تناسلی مرد دارای غلافی است که با فشار کمی به عقب رانده می‌شود و قسمت سر آن که اعصاب حسی را در خود دارد، پدیدارمی‌شود؛ بنابراین برداشتن این غلاف باعث می‌شود که اعصاب مذکور هنگام عمل جنسی به شدت تحریک شده و انزال زن (Orgasm) تسریع شود؛ اما بریدن هر مقدار از بافت اصلی کلیتوریس که اعصاب حسی را در خود دارد، به همان اندازه محرومیت از لذت جنسی را به دنبال خواهد داشت.

برداشتن غلاف بظر بروز سرطان کلیتوریس را تا حد زیادی کاهش می‌دهد [رحجان؛ محمد صادق؛ ۱۳۷۶؛ ص ۷۷۱].

ختنه‌ی دختران (female circumcision) که در قسمت‌های شرق، شمال شرقی و غرب آفریقا ونیز در قسمت‌های جنوبی شبه‌جزیره عربستان مرسوم است و F.G.M [۱۸۱]نامیده می‌شود شامل قطع بخش‌هایی از قسمت‌های خارجی دستگاه تناسلی می‌باشد؛ کیفیت انجام این کار در مناطق مذکور مطابق عرف مرسوم در میان مردم این نواحی است؛ زیرا نه تنها مسلمانان بلکه یهودیان و مسیحیان نیز به این کار مبادرت می‌ورزند [Almorth, l; Medical Student International; ۱۹۹۸ (N:۶); ۲۰-۲۲].

در این عمل بظر (clitoris)، لب‌‌های کوچک (labia minora) و گاهی لب‌های بزرگ (labia majora) نیز قطع می‌شوند که منجر به عفونت‌های مزمن، کزاز، مشکلات ادراری، دردهای شدید در هنگام آمیزش، کاهش لذت جنسی و خون‌ریزی می‌شود؛ گاهی اوقات خون‌ریزی به حدی شدید است که به مرگ بیمار منتهی می‌شود. قدمت انجام این عمل شنیع به بیشتر از هزار سال قبل از میلاد و عصر فراعنه باز می‌گردد؛ درواقع باید این عمل را ختنه‌ی فرعونی نامید [کنعان، احمد محمد؛ ۲۰۰۰؛ ص ۴۲۳].

انجام عمل ختنه‌ی دختران به شیوه‌ی مذکور علاوه بر پیامدهای جسمی ذکر شده مشکلات روحی و روانی زیادی را در دراز مدت ـ به سبب عدم ارضای جنسی (orgasm) و در نتیجه سرد مزاجی (frigidity) ـ به دنبال خواهد داشت [همان منبع؛ ص ۴۲۳]؛ با استناد به قدمت انجام ختنه‌ی فرعونی و شیوع آن در میان پیروان سایر ادیان و فتوای فقهای مذاهب مختلف در وجوب دیه‌ی کامل زن در قطع لب‌های فرجش [الشربینی؛ جلد ۴؛ ص ۶۸] نمی‌توان این عمل خلاف شرع را به اسلام منصوب کرد و آن‌چه درباره ختنه‌ی دختران در فقه مذاهب اسلامی بیان شده است با این عمل تفاوت بسیار زیادی دارد.

۵-۲-۲- ختنه‌ی پسران به بریدن پوستی است که سر آلت تناسلی را پوشانده است و انجام دادنش پس از بلوغ بر شخص واجب می‌شود؛ اما سنت است که در روز هفتم پس از تولد انجام شود. در صورتی که کودکی تحمل درد و خون‌ریزی ناشی از ختنه را نداشته باشد واجب است که ختنه را تأخیر انداخت.

***

مهم‌ترین منبع سیگنال‌های عصبی برای شروع فعالیت جنسی مردانه حشفه،
(glans penis) است، زیرا حشفه محتوی سیستم اندام‌های انتهای حسی است که کیفیت ویژه‌ای از احساس را به سیستم عصبی مرکزی می‌فرستد؛ به طور طبیعی غالباً روی حشفه را غلاف (prepuce) پوشانده است [گایتون، آرتور؛ ۱۳۷۵؛ ج ۲؛ ص ۱۴۹۸].

مردانی که ختنه نشده‌اند اعمال مقاربتی و ادرار کردن را به سختی انجام می‌دهند و بیماری سوزاک در آن‌ها به مراتب شدیدتر و دردناک‌تر از کسانی است که ختنه شده‌اند [وحید دستجردی، سیف‌الله؛ ۱۳۳۷؛ ص ۵۶].

غدد چربی خاصی در ناحیه‌ی حشفه وجود دارد که نسبت به غدد چربی مجاوز تغییر شکل داده و غدد تایسون [۱۸۲]نامیده می‌شوند. از این غدد ماده‌ی پنیری شکل و بوداری بنام اسمگما [۱۸۳]تراوش می‌شود که اثر سرطان‌زایی دارد و در کشورهایی که عمل ختنه متداول نیست، سرطان سر آلت به نسبت قابل توجهی دیده می‌شود [رجحان، محمد صادق؛ ۱۳۷۶؛ ص ۷۲۰].

شیوع تومور آلت تناسلی در مردان ختنه شده ارتباط بین تجمع اسمگما و التهاب و بروز کارسینوم [۱۸۴]را مطرح می‌سازد [تاناگو، امیل و همکاران؛ ۱۳۷۹؛ ص ۲۱۱ و Walsh, et al; ۱۹۹۲, vol ۲; ۱۲۲۱-۱۲۲۲].

انجام عمل ختنه در مردان نه تنها در تأمین سلامت جسمی و روانی آنان مؤثر است بلکه در سلامت شریک جنسی آنان نقش مهمی دارد؛ آمارهای منتشر شده از سوی پزشکان انگلیسی در مجله‌ی پزشکی "British Medical Journal" نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان به سرطان بظر و سرطان گردن رحم در میان جمعیت زنانی که شوهرانشان ختنه نشده‌اند بیشتر از زنانی است که شوهرانشان ختنه شده‌اند [سالم، مختار؛ ۱۹۸۸؛ ص ۴۴۴].

عفونت‌های مزمن در غلاف حشفه به بیماری‌های فیموزیس [۱۸۵]و پارافیموزیس [۱۸۶]منجر می‌شود که در میان افراد ختنه نشده شایع است؛ انجام عمل ختنه در درمان این بیماری‌ها ضروری است [تاناگو، امیل و همکاران؛ ۱۳۷۹؛ ص ۲۹۳].

[۱۸۱] Female Genital Mutilation [۱۸۲] Tyson [۱۸۳] smegma [۱۸۴] carcinom [۱۸۵] phimosis [۱۸۶] paraphimosis