تجلی حکمت در فلسفه پزشکی احکام

۱-۱۱- حیض (عادت ماهیانه)

حیض در لغت به معنی جاری شدن است و در اصطلاح شرع عبارت است از خونی طبیعی که در زمان‌های معینی در حالت تندرستی از رحم دختران پس از بلوغ خارج شده و تا سن یایسگی ادامه می‌یابد.

اصل در احکام حیض آیه‌ی

﴿وَيَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡمَحِيضِۖ قُلۡ هُوَ أَذٗى فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِي ٱلۡمَحِيضِ﴾[البقرة: ۲۲۲].

«و از تو درباره‌ی (آمیزش با زنان به هنگام) حیض می‌پرسند، بگو: زیان و ضرر است؛ پس در حالت قاعدگی از (هم بستری با زنان) کناره‌گیری نمایید».

و حدیث روایت‌شده‌ی شیخین رحمهما‌الله از أم المؤمنین عایشه رضی‌الله‌عنها است که فرمودند: «قال رسول‌الله ج فی الحیض: هذا شيء کتبه الله على بنات آدم»«پیامبر جدرباره‌ی حیض می‌فرمودند: آن را خداوند بر دختران آدم قرار داده است».

حداقل سن شروع حیض کامل کردن ۹ سال قمری است؛ اما بر اثر عوامل مختلفی چون خصوصیات خانوادگی، نژادی، آب و هوایی و تغذیه‌ای این سن تغییر می‌کند.

حداقل مدت حیض یک شبانه‌روز و حداکثر آن ۱۵ روز است؛ بنابراین حداقل پاکی بین دو حیض ۱۵ روز و حداکثر آن با استناد به اجماع علما و قراین موجود در میان زنان مشخص نیست.

***

حیض (Menses) خونی است که ماهیانه به طور طبیعی پس از بلوغ تا سن یایسگی از رحم زنان خارج می‌شود. سال‌های تولید مثل طبیعی زن به وسیله‌ی تغییرات ریتمیک ماهانه در میزان ترشح هورمون‌های زنانه و تغییرات معادلی در تخمدان‌ها و اندام‌های جنسی مشخص می‌گردد. این طرح ریتیمک موسوم به دوره‌ی سیکل جنسی زن (Femal Sexual Cycle) یا سیکل قاعدگی (Menstrual) است و به طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد؛ اما می‌تواند حتی در زنان کاملاً طبیعی به کوتاهی ۲۰ روز یا به بلندی ۴۵ روز باشد.

تنظیم سیکل قاعدگی هر ۲۸ روز یک بار توسط هورمون‌های گونادوتروپیک [۸۵]از غده‌ی هیپوفیز قُدامی که منجر به رشد فولیکول‌های جدید در تخمدان‌ها می‌شود، شروع می‌گردد [سادلر، توماس؛ ۱۳۷۶؛ ص ۲۲].

یک سیکل ماهانه‌ی آندومتری همراه با تولید دور‌ه‌ی استروژن‌ها [۸۶]و پروژسترون‌ها [۸۷]به وسیله‌ی تخمدان‌ها به وجود می‌آید، که شامل مراحل زیر است: اول تکثیر سلول‌های آندومتر رحم، دوم پیدایش تغییرات ترشحی در آندومتر و سوم کنده‌شدن آندومتر که قاعده‌گی (Menstuation) نامیده می‌شود [گایتون، آرتور؛ ۱۳۷۵؛ ج ۲؛ ص ۱۵۲۴-۱۵۱۴]؛ بنابراین افت میزان پروژسترون باعث ریزش اندومتر و شروع قاعدگی می‌شود [آندرولی و همکاران؛ ۱۳۷۹؛ ص ۱۲ (۵)].

تعداد سیکل‌های قاعدگی در طول زندگی جنسی زنان حدود ۴۰۰ دوره است که در هر سیکل ۳۰ تا ۸۰ سی‌سی خون از بدن خارج می‌شود و از مهم‌ترین ویژگی‌های این خون عدم لخته‌شدن، بوی کپک‌زدگی و رنگ قرمز آن است. [کاویانی، احمد و همکاران؛ ۱۳۷۳؛ ص ۱۸].

[۸۵] gonadotropic hormone [۸۶] estrogens [۸۷] progestrones