مطالعه ای در معارف اسلامی

۵- مؤمن قوی

عن أبي هريرةسقال: قال رسول الله ج: «المؤمن القوي خير وأحب إلى الله من المؤمن الضعيف وفي كل خير احرص على ما ينفعك، واستعن بالله ولا تعجز، وإن أصابك شيء فلا تقل: لو أني فعلت كذا، كان كذا وكذا، ولكن قل: قدر الله وما شاء فعل فإن لو تفتح عمل الشيطان» رواه مسلم.

ترجمه: از ابو هریرهسروایت است که:

آنحضرت جفرمود: «در نزد خدا مؤمن قوی ونیرومند از مؤمن ضعیف بهتر ومحبوب‌تر است، ودر هر دوی شان خیر وجود دارد. حریص باش به آنچه برایت نفع می‌رساند، واز خداوند یاری خواسته و نا توان مشو، هرگاه تو را چیزی برسد مگو: اگر من چنین می‌کردم چنین وچنان می‌شد ولی بگو خدا مقدر ساخته بود وآنچه خداوند بخواهد «انجام می‌دهد، زیرا کلمۀ "اگر" دروزاۀ وسوسه شیطان را باز می‌کند» این حدیث را امام مسلم روایت کرده است.

این حدیث مبارک مشتمل بر اصول اساسی وسخنان جامع وپر محتوی است.

از آنجمله: ثبوت صفت محبت برای خداوندأواینکه این صفت به چیزهای که خداوند به آن‌ها محبت دارد وبه کسی که به اجرای این امور قیام می‌کند تعلق می‌گیرد و این را نیز ثابت می‌سازد که این صفات با اراده و مشیئت خداوند ارتباط دارد و نظر به اشخاص فرق می‌کند، به این معنی که محبت خداوند به بندۀ مؤمن قوی از محبتش به بندۀ مؤمن ضعیف بیشتر می‌باشد.

و حدیث مبارک دلیلی است بر اینکه ایمان عبارت از مسائل اعتقادی و عملی و چیزهای گفتنی است، واین مذهب اهل سنت وجماعت است. چرا که ایمان دارای هفتاد و چند شاخه است که اعلا‌ترین این شاخه‌ها گفتن کلمه «لا إله إلا الله» است و ادنی‌ترین آن‌ها دور کردن چیزهائی که باعث اذیت عابرین می‌گردد از سر راه‌ها است. وحیاء شاخۀ بزرگی از ایمان است. این شاخه‌های ایمان شامل اعمال باطنی و ظاهری هردو می‌گردد، و کسی که به همۀ این شاخه‌ها عمل کند، و خویشتن را به علم پر منفعت و عمل صالح مکمل سازد، و دیگران را نیز توصیه به حق و توصیه به صبر نماید، از زمرۀ مؤمنان قوی بشمار می‌آید وحائز اعلا‌ترین مراتب ایمان می‌گردد، و کسی که به چیز‌های متذکره عمل نکند از مؤمنان ضعیف بشمار می‌آید.

این حدیث از جمله دلائلی است که علماء از آن حجت بر زیادت ونقص ایمان جسته‌اند به این معنی که ایمان به طاعت زیاد وبه معاصی کم می‌گردد. اما قوت ایمان مؤمن قوی بقدر معلومات وی به اشیاء مؤمن به وشناختن از مسائل ایمان و عمل نمودن به این امور می‌باشد. این اصل را بسیاری از آیات قرآن مجید واحادیث نبوی تأیید می‌نماید.

واین حدیث به این دلالت دارد که مؤمنان در کار‌های خیر، ومحبت خداوند و پای بندی بدین خدا با هم متفاوت‌اند. چنانچه خداوندأمی‌فرماید: ﴿وَلِكُلّٖ دَرَجَٰتٞ مِّمَّا عَمِلُواْۖ﴾[الأحقاف: ۱۹].

ترجمه: «برای هر کدام شان مطابق به اعمالی که انجام داده‌اند درجاتی تعین شده است».

در حدیث متذکره فوق حالت سه طائفه از مردم بیان شده است: