۴- دورۀ تدوین (جمع آوری) تفسیر:
تفسیر به چندین مرحله جمع و تدوین گردیده است. در مرحلۀ ابتدائی علماء حدیث در کتاب‌های خود باب‌های را به تفسیر آیات قرآن مجید اختصاص دادند، رفته رفته تفسیر بشکل علم مستقل و خاص تدوین گردید، و کتاب «جامع البیان فی تأویل آی القرآن» تألیف امام مفسران شیخ ابن جریر الطبری رحمه الله تعالی اولین کتابی بود که در جامعه اسلامی بمیان آمد. در همین دورۀ تفسیر، آراء و افکار متعددی ظهور کرد، هر شخص مطابق فکر و اندیشۀ خود آیات را تفسیر می‌نمود. درین وقت دو نوع از تفسیر تحت نام‌های (تفسیر به مأثور – و تفسیر به رأی) نیز عرض وجود کرد. و بعضی از تفاسیر به شیوه‌ای مختلط میان آراء و ذکر مسائل اهل بدعت حسب افکار مؤلفین آن‌ها بظهور پیوست اما بعضی از پیشوایان و علماء محقق علم تفسیر، اقوال و روایات را مورد بحث و مداقه قرار داده روایات ضعیف را مسترد نمودند.