مطالعه ای در معارف اسلامی

کلمۀ طیبه – (لا إله إلا الله)

لا إله إلا الله از افضل‌ترین کلمه‌ها بشمار می‌آید، قال محمد ج: «خير ما قلت أنا والنبيون قبلي لا إله إلا الله».

رسول خدا جمی‌فرماید: «بهترین کلمۀ که من، و انبیاء قبل از من گفته‌اند کلمۀ (لا إله إلا الله) است». این کلمه اساس دین است و این را کلمۀ توحید نامیده‌اند. خداوند به این کلمه گواهی به یگانگی خود داده است، و فرشته‌ها و علماء راسخ در علم نیز به این کلمه گواهی و شهادت داده‌اند چنانچه قرآن مجید می‌فرماید: ﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١٨﴾[آل عمران: ۱۸].

«خداوند گواهی داد بر اینکه جز او معبودی نیست و فرشتگان و کسانی که از علم بهره اندوز‌اند (نیز) در حالیکه خداوند به عدالت قائم است جز او معبودی نیست، او صاحب قدرت و با حکمت است».

این کلمۀ (لا إله إلا الله) اعلان خضوع و انقیاد را در برابر خداوند متعال می‌نماید، و عبادت را مختص ذات یگانه او تعالی می‌گرداند، و به این کلمه آسمان‌ها و زمین بر پا شد، و تمام مخلوق بواسطۀ این کلمه آفریده شده است، و به منظور رساندن این کلمه به جهانیان همۀ انبیاء†مبعوث شده‌اند، و کتاب‌های آسمانی به ایشان نازل شده است، و شریعت انبیاء قائم و برپا شده است، و به گفتن همین کلمه مردم در روز قیامت به دو دسته تقسیم می‌گردند: دستۀ به جنت می‌روند و دستۀ به دوزخ، زیرا گفتن این کلمه از جملۀ حقوق خداأبر بندگانش می‌باشد. قال رسول الله جلمعاذس: «هل تدري ما حق الله على العباد، و ما حق العباد على الله؟ قال: الله و رسوله أعلم، قال: فإن حق الله على العباد أن يعبدوه ولا يشركوا به شيئاً و حق العباد على الله ألا يعذبهم إذا فعلوا ذلك»متفق عليه (صحيح بخاري وصحيح مسلم).

رسول خدا جبه معاذسگفت: «آیا حق خداأرا بر بندگانش و حق بندگانش را بر خداوند متعال میدانی؟ معاذ فرمود: خدا و رسولش داناتر است، آنحضرت فرمود: حق خداوند بربندگانش اینست که تنها او را عبادت کنند و به او تعالی کسی را شریک نسازند، و حق بندگان بر خداوند اینست که اگر ایشان این کار را نمودند آن‌ها را عذاب ننماید».

وقتی که این کلمه (لا إله إلا الله) آنقدر عظمت دارد و دارای مقام عالی و برجسته‌ای است تعلیم این کلمه و دانستن معنای حقیقی آن و فرا گرفتن ارکان و شروط آن بر هر فرد مسلمان واجب است. اما معنی آن قسمی که از دلائل قرآنی و احادیث نبوی فهمیده می‌شود اینست که معبود بر حق جز الله جل مجده نبوده و مایان هیچ نوع عبادت را بجز به خداوند وحده لا شریک له به کسی دیگری نمی‌نماییم چنانچه خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ حُنَفَآءَ وَيُقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَيُؤۡتُواْ ٱلزَّكَوٰةَۚ وَذَٰلِكَ دِينُ ٱلۡقَيِّمَةِ٥﴾[البینة: ۵].

«(در حالیکه) مأمور نشده‌اند مگر بانیکه خداوند را بکمال اخلاص بپرستند (وعقیده داشته باشند) که دین از (جانب) اوست و در عین حال از هر نوع انحرافی بر کنار باشند، نماز را به تمام وکمال اداء کنند و زکات بدهند، و این است دین صحیح استوار».

و خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِيٓ إِلَيۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ٢٥﴾[الأنبیاء: ۲۵].

«هیچ پیامبری را پیش از تو نفرستادیم مگر اینکه بوی وحی کردیم (که) نیست معبودی بجز من پس مرا پرستش کنید».

وعن عبد الله بن عمربقال: قال رسول الله ج: «بني الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا الله و أن محمداً رسول الله ... الحديث».

از عبد الله پسر عمربروایت شده که گفت: رسول الله جفرمود: «اسلام به پنج چیز بنا شده است: گواهی دادن باینکه جز خداوند معبودی نیست ومحمد جفرستاده شدۀ خدا است....».

وفي رواية: «بني الإسلام على خمس على أن يوحد الله....».

ودر روایتی آمده است که: «اسلام به پنج چیز بنا یافته است: بر اینکه خدا را یگانه و یکتا بگردانی...».

وفي رواية: «بني الإسلام على خمس: على أن يعبد الله وحده ولا يشرك به شيئاً».

ودر روایتی آمده است که: «اسلام به پنج چیز بنا یافته است: بر اینکه تنها خداوند عبادت و پرستش شود وبه خداوند کسی شریک ساخته نشود».

این هر سه روایت را صحیح مسلم روایت کرده است.

عباداتی که مختص به ذات خداوند یگانه ویکتا است انواع زیادی دارد، از آنجمله است: دعاء، خوف، امید، توکل، رغبت و ترس، خشوع و تواضع، یاری خواستن، و پناه بردن، و مدد طلب نمودن و ذبح و نذر و.....

کلمۀ طیبه دارای دو رکن است: نفی و اثبات. نفی درگفتن «لا إله» یعنی نفی نمودن تمام معبودان، و اثبات در گفتن «إلا الله» یعنی ثابت ساختن عبادت خاص برای خداوند یگانه و یکتا، چنانکه مالکیت مخصوص خداوند لا شریک له می‌باشد. برای هر فرد مسلمان مناسب است که ارکان کلمۀ طیبه را بداند و آن‌ها را در زندگی خود تطبیق نماید تا اینکه از گفتن «لا إله إلا الله»بهره ور گردد.

چنانکه برای این کلمه ارکانی وجود دارد به همین قسم برای آن شروطی می‌باشد که گفتن این کلمه بدون شروط و ارکان آن صحیح نمی‌شود، و این شروط در قرآن مجید و احادیث نبوی شریف آمده است و این‌ها است: