مطالعه ای در معارف اسلامی

۱۷- فرمانبرداری در چيزهای پسنديده

عن عليسقال: قال رسول الله ج: «لا طاعة في معصية، إنما الطاعة في المعروف» متفق علیه.

از حضرت علیسروایت شده که: آنحضرت جفرمود: «فرمانبرداری در معصیت نیست، همانا فرمانبرداری در چیزهای پسندیده است».

در حدیث مبارک کسانی که اطاعت آن‌ها واجب است بیان گردیده است و آن‌ها عبارت‌اند از: حکمرانان مسلمان، والدین، شوهر، وغیره از کسانی که بر ذمۀ انسان حق اطاعت دارند. زیرا شریعت دستور به فرمان برداری از ایشان داده است، و اطاعت هر یک از آن‌ها مطابق حالش می‌باشد. و آنهم در امور معروف و پسندیده.

شریعت اسلام در بسا امور مردم را به چیزهای دستور داده که مطابق عرف وعادات شان بوده مانند احسان به والدین، بجا آوردن صلۀ رحم، عدل ونیکو کاری به عموم مردم وهمچنین فرمانبری از کسی که اطاعت آن واجب است، وهمۀ آن‌ها مقید به اینست که اطاعت باید در امور پسندیده صورت بگیرد و اگر کسی به معصیت خداوند امر کند، ویا بترک واجبی دستور دهد، اگر کسی از آن فرمان برد درین حالت فرمانبری از معصیت خداوند می‌شود و این فرمانبری روا نیست.

مثلاً اگر کسی دستور دهد که شخص بی‌گناه را به قتل برساند، و یا او را مورد ضرب وشتم قرار دهد و یا مال او را تصرف کند، و یا به ترک حج و یا به ترک واجبی از واجبات اسلامی، و یا به قطع نمودن صلۀ رحم دستور دهد. درین صورتها همه اطاعت آن شخص جواز ندارد و فرمان خداوند بر فرمان مردم مقدم می‌شود.

از حدیث مبارک فهمیده می‌شود که اگر زمانی اطاعت اشخاص متذکره با نفلی از نوافل تعارض نماید اطاعت آن‌ها بر چیزهای نفلی مقدم می‌گردد، زیرا که ترک نمودن نوافل معصیت نمی‌باشد.

اگر شخصی همسر خود را از روزه نفلی، و یا حج نفلی منع نماید بر زن لازم است که از شوهر خویش اطاعت نماید. ویا حکمران مسلمان به امری از امور سیاسی دستور دهد وامرش با مستحبی تصادم نماید لازم است که آن مستحب ترک گردد و اوامر حکمران مسلمان مورد اجراء قرار گیرد، زیرا تقدیم واجب واجب می‌باشد. فرمودۀ آنحضرت ج: «فرمانبرداری در امور پسندیده می‌باشد» همچنان که شامل مطالب متذکره می‌گردد به همین قسم عمل کردن به آن‌ها به قدر توان و استطاعت لازم است. چنانچه عمل نمودن به واجبات به اصل شریعت تعلق می‌گیرد. ودر حدیث شریف آمده است «عليكم بالسمع والطاعة فيما استطعتم»(بر شما است شنیدن واطاعت باندازۀ توانی که دارید) والله اعلم.