کدام کار وکسب بهتر است؟
دانشمندان درین مورد آراء ونظریات مختلفی ارایه دادهاند، بعضی اشتغال به زراعت را بهتر دانسته ودستۀ تجارت وخرید و فروش را افضل تر، و عدۀ حرفه و صنعت را اولیتر گفتهاند.
مگر این حدیث مبارک حد فاصل برای این منازعه بشمار میآید وآن این فرمودۀ پیامبر اسلام جاست که میفرماید: «احرص على ما ينفعك...»(حریص باش به آنچه برایت نفع میرساند. واز خداوند یاری خواسته و ناتوان مشو...). وحریص باش به آنچه برایت نفع میرساند، این گفته نظر به احوال و اشخاص فرق میکند. به دستۀ از مردم اشتغال به زراعت و کشت وکار بهتر و برای عدۀ دیگر تجارت و خرید و فروش اشیاء و بعضی حرفه و صناعت در صورتی که آن را بوجه احسن بداند افضل بشمار میآید، زیرا این کار هم برای خودش مفید بوده وهم بدیگران نفعش میرسد.
صلات وسلام خدا بر پیامبر بزرگوار اسلام جکه خداوند برایشان چنین سخنان جامع ونافع را ارزانی نموده است.
و در جزء اخیر حدیث «وإن أصابك شيء...»(هرگاه تو را چیزی «بدی» برسد...) رسول خدا جبر رضاء به قضاء وقدر خداوند ترغیب نمودهاند. اگر انسان سعی وکوشش نهایی خود را در کسب و کار پر منفعت مبذول داشت ولی برایش چیزی که باعث نفرت و کراهت وی میگردد رسید سبب آن را ترک نمودن بعضی از اسباب و وسایلی که بگمان وی انجام دادن آنها برایش مفید ثابت میشد نداند بلکه آن را به قضا وقدر خداوندأنسبت دهد تا در ایمان وی زیادت بعمل آید، سکون و اطمئنان روحی برایش حاصل شود زیرا استعمال لفظ «اگر» در همچو وقتی دروازۀ وسوسه شیطان را باز میکند و برایش شک و شبهه در مورد قضا وقدر بوجود میآید، و یا حد اقل در بارۀ قدر در ذهنش اعتراض خطور میکند که باعث نقص ایمان وی میشود، و دروازه اندوه و غم که باعث ازدیاد تشویش خاطر وی میگردد برویش باز مشود.
و این فرموده آنحضرت جاست «قل قدر الله وما شاء فعل»(بگو خدا مقدر ساخته بود وآنچه خداوند بخواهد انجام میدهد) از بهترین چیزهای راحت کننده قلب و از مفیدترین علاج برای قناعت انسان در زندگی پاکیزه بشمار میآید. واین است حریص بودن برای حصول امور پر منفعت وسعی ورزیدن جهت فراهم آوردن این امور و استعانت جستن از خداوند بر چیزهائی که برایش در این امور آسانی بعمل آمده وراضی بودن است بر چیزهائی که از دست داده است.
واین را باید فهمید که استعمال لفظ «لو» یعنی «اگر» نظر به مقاصدیکه استعمال میشود فرق میکند به این معنی که اگر لفظ (لو) (اگر) در حالتی استعمال میگردد که امکان جبران چیزهای از دست رفته به آن شود درین وقت دروازه وسوسۀ شیطان باز میگردد چنانچه قبلاً هم تذکر رفت به همین قسم اگر لفظ «لو» «اگر» در کارهای شر و گناه استعمال گردد تکرار این لفظ مذموم بوده و گوینده آن گنهکار میگردد اگر چه گناهی را هم مرتکب نشده باشد زیرا وی آرزوی گناه کردن را نموده است اما اگر این لفظ در کار خیر ودر شرح و بیان چیزهای مفید استعمال شود خوب وپسندیده است. چرا که از وسائل واسباب بمنظور رسیدن به اهداف استفاده میگردد، پیامبر خدا جدرین حدیث مبارک بین ایمان به قضاء و قدر و عمل نمودن به اسباب و وسایل مفید جمع کردهاند وبر این دو اصل قرآنکریم و احادیث شریف در بسا مواضع رهنمایی وارشاد نموده است و ایمان بدون این دو اصل کامل نمیگردد وحتی مقاصد مهم بجز این دو اصل اتمام پذیر نیست زیرا این گفتۀ پیامبر اسلام ج: «بر چیزهائی که برایش نفع میرساند حرص نما ...» دستوری است که شامل اسباب دینی ودنیوی هردو میگردد. وعلاوه بر آن هدایتی است برای جدیت و حریص بودن در نیت و عمل و تدبیر و این فرمودۀ پیامبر اسلام ج«از خداوند یاری بجوی....» ایمان به قضاء وقدر را ثابت میسازد، وهدایتی است بر توکل نمودن به خداوند و اعتماد کامل بر قدرت و توانای او تعالی در جلب مصالح و دفع ضررها به امید و اطمئنان بر پیروزی از جانب خداوند. کسی که از پیامبر اسلام جپیروی مینماید بر او است که در امر دین ودنیای خود بر خداوند توکل کند و از اسباب و وسائل مفید به اندازۀ علم و فهم خویش کار بگیرد. خداوند یار ومددگار است.