باب (۶۲): زیاد سوگند خوردن

ارشاد باریتعالی است: ﴿وَٱحۡفَظُوٓاْ أَيۡمَٰنَكُمۡ﴾[المائدة: ۸۹].

«و سوگندهاى خود را حفظ کنید (و نشکنید!)».

و از ابوهریره سروایت است که رسول الله صفرمود: «الْحَلِفُ مُنَفِّقَةٌ لِلسِّلْعَةِ مُمْحِقَةٌ لِلْبَرَكَةِ». (بخاری ومسلم).

«سوگند، جنس را به فروش می‌رساند و برکت کاسبی را از بین می‌برد».

و از سلمان روایت است که رسول الله صفرمود: «ثلاثةٌ لا يُكلِّمهُم الله، ولا يُزكيِّهم و لهُم عذابٌ أليم: اُشيمطٌ زانٍ وعائلٌ مُستكبرٌ ورَجُلُ جَعَلَ الله بضاعته لا يَشتري إلا بيمينه ولا يبيع إلا بيمينه». (طبرانی با سند صحیح).

«خداوند، با سه نفر، سخن نخواهد گفت، و آنها را پاکیزه نخواهد کرد و برای آنان، عذاب دردناک است:

۱ـ پیرمرد زناکار ۲ـ نادار متکبر ۳ـ و مردی که نام الله را وسیلۀ امرار معاش خود، ساخته است طوری که چیزی نمی‌خرد مگر با سوگند و چیزی نمی‌فروشد مگر با سوگند» [۲۱۶].

و از عمران بن حصین روایت است که رسول الله صفرمود: «خَيْرُ أُمَّتِي قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُم،ْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ...».

قَالَ عِمْرَان:ُ فَلا أَدْرِي أَذَكَرَ بَعْدَ قَرْنِهِ قَرْنَيْنِ أَوْ ثَلاثًا؟ ثُمَّ إِنَّ بَعْدَكُمْ قَوْمًا يَشْهَدُونَ وَلا يُسْتَشْهَدُونَ وَيَخُونُونَ وَلا يُؤْتَمَنُونَ وَيَنْذِرُونَ وَلايُوفُونَ وَيَظْهَرُ فِيهِمُ السِّمَنُ». (بخاری و مسلم).

وفيه عن ابن مسعود سأنّ النبي قال:«أَنَّ النَّبِيَّ صقَالَ: خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ يَجِيءُ قَوْمٌ تَسْبِقُ شَهَادَةُ أحدهم يمينه ويمينه شهادته». (بخاری و مسلم).

«بهترین مردم، مردمان قرن من و کسانی هستند که بعد از آنها می‌آیند و همچنین کسانی هستند که بعد از آنها می‌آیند، راوی می‌گوید: نمی دانم که اینرا دوبار تکرار کرد یا سه بار، و افزود که بعد از شما ملتی می‌آید که گواهی می‌دهند در حالی که کسی آنان را گواه نمی‌گیرد. (یا در حالی که گواه ماجرا نبوده‌اند) و خیانت می‌کنند و اهل امانت نیستند و نذر می‌نمایند و به آن وفا نمی‌کنند. و در آنان چاقی غالب می‌شود (یعنی همّ و غمی جز شکم پرستی و بدنسازی ندارند که در نتیجه چاق و فربه می‌شوند)» [۲۱۷].

خلاصه آنچه در این باب بیان شد:

۱ـ توصیه جهت حفاظت از سوگندها.

۲ـ بیان اینکه سوگند، باعث فروش جنس می‌شود ولی برکت آنرا، می‌برد.

۳ـ مجازات شدید در مورد کسیکه در خرید و فروش از سوگند، استفاده می‌کند.

۴ـ تذکر این مطلب که جرم گناه کسانی که در آنها داعیۀ(اسباب)گناه ضعیفتر می‌باشد بیشتر است.

۵ـ مذمت کسانی که سوگند می‌خورند در حالی که از آنها خواسته نشده که سوگند بخورند.

۶ـ ستایش رسول الله صاز مردمان سه قرن اول. و بیان حوادث بعد از آنها.

۷ـ مذمت کسانی که گواهی می‌دهند در حالی که گواه نبوده‌اند.

۸ـ گذشتگان نیک، فرزندانشان را بخاطر گواهی و وفا به عهد تنبیه می‌کردند.

[۲۱۶] سوگند زیاد با روح توحید سازگاری ندارد. زیرا کسیکه توحید در قلبش ریشه دوانیده باشد، اسم الله را بخاطر هر چیز کوچک و بزرگ بر زبان نمی‌آورد و سوگند نمی‌خورد. هرگز سوگند به دروغ نمی‌خورد گرچه یمین لغو یعنی سوگند که بدون قصد و اختیار بر زبان می‌آید، قابل مؤاخذه نیست، اما انسان مؤمن و موحد حتی از همین نوع سوگندها نیز پرهیز می‌نماید. در حدیثی دیگر، رسول الله صفرمود: سوگند خوردن ممکن است، کالای شما را بفروش برساند ولی سرانجام باعث نابودی آن می‌گردد. [۲۱۷] و از ابن مسعود سروایت است که رسول اللهصفرمود: «بهترین مردم، مردمان قرنی هستند که من در آن بسر می‌برم و مردمان بعد از آن و مردمان بعد از آنها هستند. سپس ملتی می‌آید که گواهی‌اش بر سوگندش و سوگندش بر گواهی‌اش، سبقت می‌گیرد. ابراهیم می‌گوید: وقتی کوچک بودیم ما را بخاطر گواهی دروغ و وفا نکردن به عهد، تنبیه می‌کردند».