شناخت مکی و مدنی قرآن

هـ- ملاحظات و کاستی‌‌ها:

در گذشته به گوشۀ از مزایا و شایستگی‌‌های تحقیقات معاصر اشاره گردید و هیچ جای شک و تردید نیست که کارکرد انسان خالی از کاستی‌‌ها نمی‌‌باشد؛ چون انسان موجود ضعیف و ناتوان است، کمال مطلق درکارهای پروردگار و از آن مخصوص اوست: ﴿وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا٨٢﴾[النساء: ۸۲]

"اگر از جانب غیر خدا می‌‌بود، قطعا در آن اختلاف بسیاری مى‌‌یافتند".

انتخاب موضوعی از موضوعات علوم قرآنی در یک تحقیق ویژه و یا اثر علمی باید خصایص ذیل را داشته باشد:

۱- شمولیت:

باید تمام جوانب و جزئیات موضوع را به تفصیل و با ذکر دلایل و همه جانبه احتوا کند.

۲- دقت:

علوم القرآن بخشی از علوم اسلامی است که بر مبنای نقل استوار می‌‌باشد، پس تحقیق در این زمینه باید طبق معیارهای مسلم علمی و موافق با قواعد نقد حدیثی که دانشمندان فن در صحیح و سقیم بودن روایات اسلامی در نظرگرفته‌‌اند، بوده باشد؛ بنابراین قبول و یارد یک مسأله و همچنان تایید و ترجیح آن به اساس روایت‌‌های صورت بگیرد که از لحاظ سند مراحل دقیق جرح و تعدیل را پیموده به اثبات برسد.

۳- ابتکار و اجتناب از تقلید:

باید پژوهشگر علوم قرآنی با استناد به روایات صحیح، و با استفاده از افکار و نظریات علمای پیشین آرای مختلف را در روشنی دلایل بررسی نموده، تایید و ترجیح دهد.

تمایل به نظریات اشخاص – بدون در نظرداشت دلایل آن – با استناد به روایات ضعیف وبدون سند به تقلید ازکتاب‌‌ها و قدما نه تنها شایستۀ یک محقق و پژوهشگر نیست، بلکه از اهمیت تحقیق آن می‌‌کاهد.

۴- ابداع و نوآوری:

یک تحقیق ویژه بادر نظرداشت اوضاع و شرا یط باید ابداع و نوآوری در بعدی از ابعاد موضوع داشته باشد.

با توجه به امور فوق می‌‌بینیم که هیچ یک از تحقیقات معاصرخالی از ملاحظات و کاستی‌‌ها نبوده، اما این ملاحظات بدین معنی نیست که این بحث‌‌ها و تحقیقات مزایای نداشته باشد.

به طور مثال "علم مکی و مدنی" در کتاب‌‌های علوم القرآن به صورت عموم از دقت وشمولیت برخوردار نیست همانگونه که مؤلفان کتاب‌‌های:

"اهم خصائص السور والآیات المکیه" و "خصایص السور والآیات المدنیه" در ترجیح، تحلیل و نقدهای خود دقت و استقلال نداشته و به تأسی از علمای پیشین- صرف نظر از صحت و سقم روایات از نظر قواعد علم جرح و تعدیل – حکم می‌‌کنند.

کتاب " المکی و المدنی فی القرآن " کتاب ارزنده و مفید و شرایط تحقیق ویژه را دارا است، ولی این کتاب – قسمیکه قبلاً اشاره گردید – فقط ۱۷ سورۀ قرآن را به صورت مفصل مورد بحث قرار داده است.