شناخت مکی و مدنی قرآن

سوره حدید:

جمهور برآنند که مدنى است، ولى عده‌‌اى آن را با استناد به روایت بزار که آیات این سوره سبب مسلمان شدن عمر بود، بخصوص آغازش را مکى دانسته‌‌اند. [۳۹۸]

ولى این روایت از نظر سند ثابت نیست. علاوه بر روایت‌‌هاى صحیح از ابن عباس- که قبلاً به آن اشاره گردید- محتواى سوره: ترغیب به انفاق در راه خدا، ذکر منافقان و اهل کتاب به ویژه آیۀ ۱۰: ﴿لَا يَسۡتَوِي مِنكُم﴾دلیل قوى بر مدنى بودن سوره مى‌‌باشد.

ولى آیۀ ۱۶: ﴿۞أَلَمۡ يَأۡنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن تَخۡشَعَ قُلُوبُهُمۡ لِذِكۡرِ ٱللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ ٱلۡحَقِّ وَلَا يَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلُ فَطَالَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡأَمَدُ فَقَسَتۡ قُلُوبُهُمۡۖ وَكَثِيرٞ مِّنۡهُمۡ فَٰسِقُونَ١٦﴾به دلیل روایت‌‌هاى ذیل مکى است:

حدیث ابن مسعود در صحیح مسلم [۳۹۹]وحدیث زبیر در سنن ابن ماجه با سند حسن [۴۰۰]که این آیه چهار سال پس از اسلام آوردن آن‌‌ها نازل شده: "لم يكن بين اسلامهم وبين أنزلت هذه الآية يعاتبهم الله بها إلا أربع سنين". [۴۰۱]

زبیر و عبدالله بن مسعود از پیشتازان اسلام‌‌اند که در میان ایمان آوردن آن‌‌ها تا زمان هجرت بیش از چهار سال فاصله داشت؛ بنابرآن آیۀ فوق را باید مکى شمرد.

[۳۹۸] اتقان ج۱ ص۵۷. [۳۹۹] ج۴ ص۲۳۱۹. [۴۰۰] صحیح ابن ماجه ج۲ ص ۴۰۸. [۴۰۱] سنن ابن ماجه ج۲ ص ۱۴۰۲.